moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Nastał dzień krwi i chwały…

Lato 1830 r. było naprawdę gorące, ale nie przez aurę, lecz politykę. W lipcu wybuchła rewolucja we Francji, a w sierpniu w Belgii. Posypał się układ gwarantowany przez Święte Przymierze mocarstw. Car Mikołaj I szykował interwencję zbrojną z udziałem armii Królestwa Polskiego. Dla polskich spiskowców było to niedopuszczalne. W nocy z 29 na 30 listopada chwycili za broń.


Obraz Marcina Zaleskiego ”Wzięcie Arsenału w noc 29 listopada 1830 roku”.

Jeszcze w 1828 roku w warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty zawiązało się tajne sprzysiężenie pod dowództwem podporucznika Piotra Wysockiego. Wymierzone było ono przede wszystkim w osobę naczelnego wodza armii Królestwa Polskiego, wielkiego księcia Konstantego, znienawidzonego za spętanie kraju policyjną siecią konfidentów i drakoński dryl w wojsku. Kiedy jednak spiskowcy dowiedzieli się, że mogą zostać użyci do tłumienia ruchów wolnościowych w Europie Zachodniej, postanowili wywołać ogólnonarodowe powstanie.

Wieści o mobilizacji armii na planowaną interwencję zelektryzowały Warszawę 18 listopada. Lecz dla samych podchorążych przełomowa była wiadomość z 27 listopada o liście cara do Konstantego. Mikołaj I nakazywał bratu natychmiastowe aresztowanie podejrzanych. Jasne się stało, że policja lada dzień wkroczy do szkoły. Następnego dnia na naradzie pod przewodnictwem Piotra Wysockiego uzgodniono, że 29 listopada rozpoczną w Warszawie powstanie. Hasłem do walki miał być pożar browaru na Solcu. Sprzysiężeni podzielili się rolami. Spiskowcy cywilni mieli zająć Belweder i zamordować wielkiego księcia, a podchorążowie – zaatakować koszary gwardii rosyjskiej, opanować Arsenał i „zmobilizować naród do broni”. To ostatnie zadanie – kluczowe w całej akcji, było jednak dość enigmatycznie zarysowane. W młodych gorących głowach nie powstała żadna struktura powstańczej władzy. Sprzysiężeni liczyli na to, że różne prominentne osobistości „pamiętające cesarza Napoleona” przyłączą się automatycznie do narodowego zrywu.
To było naiwne podejście. Jak celnie zauważył Maurycy Mochnacki: „Jedna część spiskowców wierzyła tylko w pałasz, nie sięgając dalej; druga, nie chciała nawet zdawać sobie sprawy z tego. »Zacznijmy rewolucję – mówili – naród do niej przystąpi i władzę sobie ustanowi«. Takie było pospolite mniemanie. Zaledwie kilku gruntowniej rzeczy pojmowało. Błąd fatalny! Bo rewolucję bez rządu nieprzyjaciel pierwej pokonać może, nim naród do niej przystąpi”. Szczęściem dla spiskowców było jedynie to, że w kraju panował kryzys gospodarczy i niższe warstwy tego narodu były niespokojne. To ulica, a nie pałace i bogate kamienice miały zdecydować, że ogień nocy listopadowej rozniósł się po kraju…

Krwawa tragikomedia

Realizacja powstańczego planu od początku napotkała trudności. Najpierw, o godzinie siedemnastej, nie udało się podpalić browaru na Solcu, którego pożar miał być sygnałem do ataku. Mimo tego podporucznik Wysocki postanowił działać. Grupa cywilnych spiskowców uzbrojona w sztylety z kilkoma podchorążymi wtargnęła do Belwederu. Nie odnaleźli jednak wielkiego księcia, który zdążył się ukryć. Zamiast niego zginął rosyjski generał Aleksiej Gendre, którego spiskowcy w pierwszej chwili wzięli za Konstantego.

Podchorążowie zaatakowali koszary rosyjskiej kawalerii, ale ostatecznie w obawie przed okrążeniem przez przeważające siły nieprzyjaciela, postanowili wycofać się do Śródmieścia. Przebiegając przez bogate dzielnice miasta, krzyczeli „Do broni!”. Odpowiedzią była głucha cisza i zasłonięte szczelnie okna. Drogę zastąpiło im za to kilku polskich wyższych oficerów, którzy starali się ich zawrócić i przemówić do rozsądku. Podchorążowie natomiast prosili ich o objęcie dowództwa i poprowadzenie do walki. Słysząc odmowę, w gniewie większość oficerów zamordowali. Zginęli wówczas generałowie: Stanisław Trembicki, Maurycy Hauke, Stanisław Potocki, Tomasz Siemiątkowski i Ignacy Blumer oraz pułkownik Filip Maciszewski.


Olszynka Grochowska, obraz Wojciecha Kossaka.

Ledwo uniknął wtedy śmierci jeden z największych bohaterów późniejszej wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831, generał Józef Sowiński, podobnie zresztą jak pułkownik Ludwik Bogusławski, dowódca 4 Pułku Piechoty Liniowej, który miał okryć się sławą w bitwie pod Grochowem. Miał rację profesor Marian Zgórniak, pisząc, że „Śmierć wybitnych generałów polskich z rąk spiskowców zaciążyła niewątpliwie na późniejszych losach wojny polsko-rosyjskiej, gdyż pozbawiła armię Królestwa Polskiego kilku jej najlepszych dowódców”.

Karabiny dla ulicy!

Tymczasem w Śródmieściu też początkowo działo się dla spisku nie najlepiej. Powstańcy pod dowództwem Józefa Zaliwskiego nie zdołali zaskoczyć pułku Gwardii Wołyńskiej. Ale niespodziewanie w sukurs przyszli im żołnierze polscy z 4 Pułku Piechoty oraz plebs warszawski. Dzięki tej pomocy zdobyto Arsenał, a znalezioną broń natychmiast rozdano coraz tłumniej gromadzącym się na ulicy warszawiakom. W północnej części miasta powstańcom nie udało się rozbroić pułku Gwardii Litewskiej, ale opanowali i utrzymali most łączący Warszawę z Pragą.

Wyłączając wspomnianych żołnierzy 4 Pułku Piechoty, większa część polskiego wojska pozostała w czasie tej nocy wierna swemu wodzowi, Konstantemu, a nawet podjęła walkę z powstańcami. Historycy badający dzieje powstania listopadowego są zgodni, że gdyby wielki książę podjął wówczas zdecydowane działanie, najpewniej zdusiłby powstanie w zarodku. Gorąco namawiali go do tego niektórzy polscy generałowie, ale Konstanty, znany ze zmiennych nastrojów, zaskoczył ich stwierdzeniem, że Polacy sami powinni uporać się z rewolucją. O świcie 30 listopada wojska rosyjskie i oddziały polskie lojalne wobec Konstantego zgrupowały się w rejonie rogatek mokotowskich. Sam wielki książę wyjechał z Belwederu do Wierzbna.


Atak spiskowców na Belweder, 29 listopada 1830.

Warszawa pozostała w rękach powstańców, ale jej mieszkańcy byli podzieleni. Za kontynuacją walki opowiedział się lud, który uzbroił się w Arsenale, większość młodej inteligencji, podchorążowie oraz część młodszych oficerów i żołnierzy. Przeciwko była bogata część miasta i wszyscy ci, którzy mogli stracić przez bunt swe stanowiska, czyli wyżsi urzędnicy państwowi i wyższa kadra dowódcza. Właściwie tylko nieprzejednany gniew cara Mikołaja I, który zapowiedział represje i dymisje, a więc i tak „poleciałyby głowy”, spowodował, że klasa polityczna i wojskowa Królestwa, z ociąganiem i wahaniem, ale w końcu zdecydowała się na wojnę z Rosją. Jednak cień kunktatorstwa był obecny przez cały czas i zaważył na działaniach wojennych.

Bibliografia
Maurycy Mochnacki, Wybór pism, Wrocław 1997
Powstanie Listopadowe 1830–1831. Dzieje wewnętrzne. Militaria. Europa wobec powstania, praca zbiorowa, Warszawa 1980
Marian Zgórniak, Polska w czasach walki o niepodległość (1815–1864), Kraków 2001

Obraz Marcina Zaleskiego ”Wzięcie Arsenału w noc 29 listopada 1830 roku”

 

 
Piotr Korczyński

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Baobab z miotaczem
Brytyjczycy żegnają Malbork
Premierowe strzelania Spike’ami z Apache’ów
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Skorzystaj z szansy na zostanie oficerem
Na motocyklach śladami historii
Premier Tusk: MSPO robi wrażenie
Tuga – postrach dronów
Kadeci będą się uczyć obsługi dronów
Polskie siły zbrojne stawiają na nowoczesność
Drones on the Offensive
MON rozpoczyna współpracę z Ligą Obrony Kraju
Nowość Grupy WB na MSPO 2025: robot kroczący
Cena wolności. Powstańcze wspomnienia
Wojskowi szachiści z medalem NATO
Informacja geoprzestrzenna na współczesnym polu walki
Modernizacja F-16 w polskich zakładach wojskowych
Polsko-koreańska spółka będzie produkować rakiety do wyrzutni Homar-K
31 Baza Lotnictwa Taktycznego apeluje do mediów
Pancerna pięść
Trenują przed „Zapadem ‘25”
Prezydent Nawrocki: Wieluń to symbol cierpienia
Najmłodszy w rodzinie
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Triumf żołnierzy-lekkoatletów
Relokacja wojsk na Podkarpaciu
Czas nowych inwestycji
Ćwicz w szkole jak w wojsku!
Beret „na rekinka” lub koguta
Nowe wcielenie Herona. Tym razem dla batalionu
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Orlik na Alfę
Zakupy według potrzeb
Duże osiągnięcie polskich skoczków
Huta Stalowa Wola na MSPO
Banki – nowi partnerzy PGZ-etu
Wicepremier Kosiniak-Kamysz rozmawia o technologiach nuklearnych
Awaryjne lądowanie wojskowego śmigłowca
Na otwartym morzu mierzą daleko!
Nowelizacja ustawy o obronie z podpisem prezydenta
Polska i Szwecja, razem na rzecz bezpieczeństwa
„Był twarzą sił powietrznych”
Zwycięska batalia o stolicę
Klucz do bezpieczeństwa
Startuje „Żelazny obrońca”
Wyczekiwane przyspieszenie
Premier i szefowa UE na granicy w Krynkach
NATO ćwiczy na Bałtyku. Z polskim udziałem
Skoordynowane zarządzanie w kryzysie
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Norwegowie budują na polskim poligonie
Polski udział w produkcji F-16 i F-35
Małopolscy terytorialsi tym razem walczyli z suszą
Westerplatte, 1 września 1939. Pamiętamy!
Czarna skrzynka F-16 w rękach śledczych
Świetne występy polskich żołnierzy
Wielkie zbrojenia za Odrą
Nocne ataki na Ukrainę
Strategiczne partnerstwo Polski i Kanady
Detect & Classify: satelity z AI
Spotkanie Trump-Nawrocki
Szef MON-u upamiętnił pierwszych poległych w II wojnie
Pilica+ coraz bliżej
Dwie agresje, dwie okupacje
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Amerykańsko-rosyjski szczyt na Alasce
Szczyt przywódców ws. Ukrainy
Szczelna sieć dla Tarczy
Drony w ofensywie
Radary, które widzą wszystko
Śmierć pilota F-16. Trwa badanie przyczyn wypadku
„Road Runner” w Libanie
Szef Sztabu Generalnego: MSPO przykładem rewolucji dronowej
Polski żołnierz pobił w Chinach rekord świata
Dron-śmigłowiec dla marynarki
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Loty szkoleniowe na F-16 wstrzymane do odwołania
Nietypowa premiera targowa
Z najlepszymi na planszy
Nie tylko K9. Koreańska oferta dla WOT-u
Inowrocławscy saperzy z misją na południu
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Kikimora o wielu twarzach
Hekatomba na Woli
Lepsza efektywność
Akt oskarżenia w sprawie planu „Warta”

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO