moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Pomagali z narażeniem życia

Książka dotycząca polskich obywateli, którzy podczas okupacji niemieckiej byli represjonowani za pomoc Żydom, przedstawia 333 przypadki represji wobec 654 osób. Polacy za udzielanie schronienia czy pośredniczenie w znalezieniu kryjówki byli najczęściej rozstrzeliwani. Wydana przez Instytut Pamięci Narodowej publikacja to pierwszy tom planowanej serii.

– Nasze wydawnictwo jest wyrazem pamięci i rodzajem pomnika wystawionego tym, którzy w okrutnych okolicznościach ratowali Żydów i byli za tę pomoc represjonowani. To są nasi narodowi bohaterowie – mówił dr Mateusz Szpytma, wiceprezes Instytut Pamięci Narodowej podczas dyskusji na temat wydanej przez IPN publikacji „Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej”. 

Książka powstała w ramach realizowanego od kilku lat w IPN projektu „Indeks Polaków zamordowanych i represjonowanych za pomoc Żydom w okresie II wojny światowej”. Postanowiono stworzyć listę nazwisk obywateli polskich, którzy podczas niemieckiej okupacji byli represjonowani za pomoc udzielaną osobom narodowości żydowskiej.

Niemieckie represje

– W ramach projektu przeprowadzono kwerendę w archiwach polskich: kościelnych i państwowych, a także zagranicznych, m.in. niemieckich, izraelskich, ukraińskich – wyliczała dr Aleksandra Namysło, współautorka tomu. Jak dodała w czasie spotkania w Centrum Edukacyjnym IPN „Przystanek Historia”, badacze korzystali z różnych źródeł: dokumentów administracji niemieckiej, sądów i aparatu represji, świadectw żydowskich, prasy niemieckiej i polskiej, relacji świadków, materiałów wytworzonych przez konspirację polską i żydowską, dokumentów zgromadzonych w instytucie Yad Vashem i Żydowskim Instytucie Historycznym.

Cenne okazały się także akta z procesów Polaków podejrzanych o współpracę z okupantem niemieckim, gromadzone od 1945 roku przez Główną Komisję Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce i jej kontynuatorki: Główną Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce oraz Główną Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN. – Dzięki badaniom archiwalnym w bazie IPN mamy prawie 20 tys. nazwisk osób, które pomagały Żydom, w tym 6 tys. represjonowanych i ok. 27 tys. osób, którym ta pomoc została udzielona – podała dr Namysło. Zaznaczyła przy tym, że przypadki zawarte w bazie wymagają dalszych badań historycznych. – W naszej książce znalazły się tylko historie w pełni zweryfikowane – uzupełniła dr Martyna Grądzka–Rejak, współautorka tomu.

Opracowanie IPN zawiera alfabetyczny indeks 333 przypadków niemieckich represji wobec 654 osób pomagających Żydom. To osoby, które udzielały schronienia, utrzymywały ukrywanych, pośredniczyli w znalezieniu kryjówki czy jej organizacji. Spośród opisanych osób, 341 za pomoc Żydom straciło życie. – Większość, 258 osób, została zastrzelona przez Niemców na miejscu po zatrzymaniu, innych zabito podczas śledztwa albo zostali skazani na karę śmierci lub zmarli w więzieniach i obozach koncentracyjnych – mówiła dr Grądzka–Rejak. Wobec kilkudziesięciu osób zastosowano areszt, roboty przymusowe, pobicie czy utratę mienia.

Wśród biogramów znalazła się m.in. historia małżeństwa Romualdy i Feliksa Ciesielskich z Krakowa. Prawdopodobnie na skutek donosu zostali aresztowani w 1942 roku. Romualda trafiła do obozu Auschwitz, gdzie była poddawana doświadczeniom pseudomedycznym. Na szczęście doczekała końca wojny. Jej mąż został wysłany do Mauthausen i tam zamordowany w marcu 1945 roku.

Ludzie szlachetni

Podczas dyskusji w IPN dr Szpytma zaznaczył, że autorki książki opisują też przyczyny, okoliczności i przebieg zdarzeń związanych z zapewnieniem pomocy ludności żydowskiej oraz jej konsekwencje. – Staraliśmy się poznać motywy udzielenia pomocy, a także w jakich okolicznościach doszło do ujawnienia informacji o niej – mówiły redaktorki. Udało im się to ustalić w 120 historiach z 333 opisanych. – Najczęstszym powodem był donos ze strony sąsiadów, krewnych lub funkcjonariuszy policji, a także wskazanie miejsca ukrywania się przez osobę ukrywaną – dodała dr Namysło.

Rodzina Królów z Krasnego zaliczona do grona sprawiedliwych przez Jad Waszem w 1982 za uratowanie 6. osobowej rodziny żydowskiej Steinlaufów. Fot. Wikipedia

W czasie spotkania podkreślono także, że indeks nazwisk uzupełnia opracowanie dotyczące relacji polsko-żydowskich w czasie wojny, w którym zwrócono uwagę na zróżnicowane postawy społeczności wobec Holokaustu. – Jedni, nie bacząc na konsekwencje, w tym grożącą im karę śmierci, decydowali się pomóc, inni nie podejmowali żadnych działań. Jeszcze inni przyczyniali się do śmierci żydowskich uciekinierów, wydając ich władzom niemieckim lub sami dopuszczali się morderstw – wyliczały autorki. Wpływ miały na to różne czynniki, m.in. stosunki polsko-żydowskie przed wojną, strach, niemiecki terror, zubożenie ludności, warunki ekonomiczne czy rodzinne. – Nie da się nie mówić o szmalcownikach, osobach donoszących. Taka jest historia i od niej nie uciekniemy. Trzeba ją opisywać w całym kontekście okupacji niemieckiej w Polsce – zaznaczył dr Szpytma.

W historiografii podaje się, według różnych źródeł, że w czasie wojny z rąk Niemców za pomoc Żydom zginęło od ok. 700 do kilku tysięcy Polaków, najczęściej mówi się o około tysiącu osób. – Nasze badania pozwolą zweryfikować tę liczbę – uważa dr Namysło. Jak podkreśliła, ich książka stanowi tylko pierwszy etap badań w ramach projektu, który nie jest jeszcze zamknięty. Zapowiedziała też, że przygotowywany jest kolejny tom publikacji. – Podczas lektury biogramów okazuje się, że losy wielu Polaków ratujących Żydów są nadal nieznane – mówił wiceprezes IPN. Jego zdaniem to wyzwanie dla nas wszystkich, nie tylko dla historyków z IPN, aby poznawać te historie. – Powinniśmy o tych ludziach szlachetnych, którzy decydowali się ryzykować swoje życie, wiedzieć jak najwięcej – zaznaczył dr Szpytma. 

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Na tropie Bursztynowej Komnaty
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Pomoc dla rodziny w Wyrykach
Przedwczesny triumf
Medale na ściance i na torze regatowym
Władze USA zapowiadają poważne zmiany w amerykańskiej armii
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Brytyjczycy żegnają Malbork
Jednym głosem w sprawie obronności
Kircholm 1605
Bohaterowie, których etos trwa
W poszukiwaniu majora Serafina
Su-22 odleciały. Teraz w Mirosławcu rządzą Bayraktary
„Gaudeamus igitur” u wojskowych medyków
Rosja eskaluje napięcie w Europie Wschodniej
K2 bardziej polski i... bezpieczny dla załogi
Szpej, czyli ma być skrojone na miarę
Rekordowy rocznik rozpoczął naukę na WAT
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Człowiek w pętli
Nielekka budowa kompleksu dla 21 Lekkiego Batalionu Górskiego
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Nurkowie kontra dywersanci
Grupa WB rozszerza ofertę Warmate’ów
Ograniczenia w ruchu lotniczym na wschodzie Polski
Żandarmeria skontroluje także cywilów
Speczespół wybierze „Orkę”
RAF nad Polską. Cel: patrolować i odstraszać
Kawaleria pancerna spod znaku 11
Polska nadal będzie finansować Stralinki dla Ukrainy
Polskie wojsko na Gotlandii
Żołnierze USA i Bradleye jadą do Polski
Dwie agresje, dwie okupacje
Taktyczne nowości (nie tylko) dla służb
Krótka droga na Gotlandię
Pięciobojowe duety na medal
Od doświadczeń z wojny do pokolenia Z
Cios w plecy
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Śmierć żołnierza Wojsk Obrony Terytorialnej
Maratońskie święto w Warszawie
Zawiszacy mają „Zjawę”
„Road Runner” w Libanie
Polsko-unijne rozmowy o „murze dronowym”
Podniebny sprawdzian
Orlik na Alfę
Rozkaz: zatankować kompanię Abramsów
W obronie gazoportu
Kluczowa inwestycja dla sojuszników
Umowa na rakiety do F-35 jeszcze w tym roku
„Cichociemni – Pług”. Premiera dokumentu
Kolejne Legwany dla Wojska Polskiego
Koniec dzieciństwa
Jak postępuje modernizacja sił powietrznych?
Unia chce zbudować „mur dronowy"
Norwegowie zaczynają szkolenia Ukraińców w Polsce
Wioślarze mistrzami świata, a pięcioboiści znów na podium
Szósta generacja myśliwców coraz bliżej
W Sejmie o konsultacjach z sojusznikami
Polski „Wiking” dla Danii
Rekompensaty na nowych zasadach
Europa ma być zdolna do obrony
WOT na froncie walki w cyberprzestrzeni
Medale pięcioboistów Wojska Polskiego
Soboty z wojskiem
Cichociemni w oczach swoich następców
Brytyjczycy na wschodniej straży
Święto w stolicy polskiego pentatlonu
Szczeciński Korpus rośnie w siłę

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO