moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Niezwykła furażerka kpt. Jankowskiego

Uszyta z białego filcu idealnie chroniła przed słońcem. We wrześniu 1939 roku zmieniła jednak charakter – na czapce pojawił się orzełek. Z czasem dołączyły dwie oficerskie gwiazdki wycięte z… puszki. Choć ze względu na kolor przeczyła wszelkim regułom maskowania, szczęśliwą furażerkę Stanisław „Agaton” Jankowski, cichociemny i żołnierz AK, nosił przez całe Powstanie Warszawskie.

Stanisław Jankowski „Agaton”.

„Ze skrytki podłogowej w moim pokoju wyciągnąłem wisa z czterema pełnymi magazynkami, z których byłem tak dumny, kaburę i białą furażerkę z orzełkiem, którą dostałem od «Krystyny» (Hanny Woyzbun – przyszłej żony)” – tak w książce „Z fałszywym ausweisem w prawdziwej Warszawie” swoje przygotowania do Powstania Warszawskiego opisał Stanisław Jankowski „Agaton”, cichociemny i żołnierz Armii Krajowej.

Orzełek z barykady

Opowiadał jednocześnie historię furażerki, którą uszył z białego filcu wiele lat przed wojną Edward Butrymowicz, mąż Zofii – ciotki Hanny, malarz oraz profesor Miejskiej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie. „Używał jej przy podlewaniu kwiatów w ogródku na Saskiej Kępie podczas wakacji, a zwłaszcza podczas malowania plenerów”, pisał „Agaton”. Dodał, że kiedy po oblężeniu Warszawy we wrześniu 1939 roku Butrymowiczowie wracali z ul. Frascati, gdzie przebyli oblężenie, na Saską Kępę, przy jednej z barykad znaleźli wojskowego orzełka. „«Krystyna» znała tę furażerkę i czując zbliżające się powstanie, poprosiła o nią dla mnie. Butrymowicz odszukał orzełka i przypiął go do furażerki. Choć ze względu na swój kolor przeczyła wszelkim regułom krycia się i maskowania w terenie, jadąc na zbiórkę 1 sierpnia zabrałem ją ze sobą”, wspominał „Agaton”.

W pierwszych dniach powstania por. Jankowski dowodził plutonem w Batalionie „Pięść” Zgrupowania „Radosław”, a po przejściu sztabu komendanta AK gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” z Woli na Stare Miasto został oficerem do zleceń przy Komendzie Głównej AK. Przed wojną „Agaton” skończył w Warszawie architekturę, a we wrześniu 1939 roku został zmobilizowany do Ośrodka Artylerii Lekkiej w Wilnie. Po wkroczeniu wojsk sowieckich był internowany, ale udało mu się uciec z obozu i przedostać do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii.

W Szkocji przeszedł szkolenie dla przyszłych cichociemnych. W nocy z 3 na 4 marca 1942 roku został zrzucony do kraju, gdzie jako porucznik stanął na czele Wydziału Legalizacji i Techniki KG AK. Pracownicy wydziału pod jego kierownictwem przygotowywali fałszywe niemieckie dokumenty, w które wyposażano żołnierzy polskiego wywiadu oraz kurierów AK podróżujących po okupowanej Europie. „Strzały i detonacje dochodziły ze wszystkich stron, znak, że Powstanie objęło całe miasto. Zajęliśmy na noc kuchnię w drewnianym domku grabarza, który stał tuż obok cmentarza. «Pakulski» [Leon Putowski] nie byłby sobą, gdyby czegoś nie majstrował – wręczył mi osobiście dwie gwiazdki wycięte z puszki od konserw, które pani «Anna» [Anna Bilińska] przyszyła do furażerki”, relacjonował „Agaton”.

Nosił potem tę czapkę przez całe powstanie. W nocy z 13 na 14 sierpnia przedostał się w niej między niemieckimi stanowiskami ze Starówki na Żoliborz z rozkazami dla płk. Mieczysława Niedzielskiego „Żywiciela”, a następnej nocy przeszedł do Puszczy Kampinoskiej do oddziałów Grupy „Kampinos”. Wrócił z nimi na Żoliborz i w nocy z 21 na 22 sierpnia wziął udział w nieudanym ataku na Dworzec Gdański.

Potem wraz z Komendą Główną AK przeszedł do Śródmieścia Południe, gdzie od 8 września dowodził plutonem „Łącz 59”, oddziałem osłonowym Komendy. Jak twierdził „Agaton”, furażerka przez 63 dni i nocy powstania przynosiła mu szczęście. „Utrwalił ją później na zdjęciach powstańczych por. «Kubuś» – Stefan Bałuk. Dziś znać jeszcze na niej postrzał, jaki dostałem wracając ze Stawek na Starówkę, a trzecia gwiazdka wycięta z innej blaszanej puszki od konserw niż dwie poprzednie przypomina mój awans na kapitana pod koniec Powstania”, opisywał.

Po kapitulacji powstania kpt. Jankowski wyszedł z miasta z oficerami KG AK i trafił do niemieckiej niewoli, gdzie został osobistym adiutantem gen. Komorowskiego. Po wojnie postanowił wrócić do kraju i w 1946 roku rozpoczął prace w Biurze Odbudowy Stolicy. Jest współautorem m.in. projektu Trasy W-Z, MDM i planu generalnego zagospodarowania przestrzennego Warszawy. Uczestniczył też w opracowaniu projektów rozbudowy lub odbudowy miast m.in. w Iraku i Jugosławii. Zmarł w 2002 roku i został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim w Warszawie. Dziesięć lat po śmierci cichociemnego jego syn Michał Jankowski ofiarował Muzeum Powstania Warszawskiego pamiątki po ojcu, wśród nich furażerkę. Niestety, nie zachował się na niej opisywany przez „Agatona” orzełek. Dziś czapkę można oglądać na wystawie „1000 pamiątek”, na której zgromadzono najciekawsze i najcenniejsze przedmioty przekazane do Muzeum w ciągu ostatnich dziesięciu lat.

Tekst pochodzi z wydania specjalnego publikowanego z okazji 74. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego.

       

Elektroniczne wersje naszych wydawnictw specjalnych są dostępne na naszym portalu. Mecenasami „powstańczych” jednodniówek są: Polska Grupa Zbrojeniowa, Polska Spółka Gazownictwa, Wojskowe Przedsiębiorstwo Handlowe i Fundacja PGNiG Rozgrzewamy polskie serca.

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Stefan Bałuk/ Źródło: MPW

dodaj komentarz

komentarze

~erinab
1533740820
Na zlecenie Związku Powstańców Warszawskich powstaje film o "Agatonie" https://www.sfp.org.pl/2016/wydarzenia,5,27379,0,1,Zakonczyly-sie-zdjecia-do-filmu-Agaton-z-Mateuszem-Banasiukiem-i-Malgorzata-Zajaczkowska.html
B9-01-89-DA

Na Dolnym Śląsku „Wakacje z WOT” coraz popularniejsze
 
Posłowie za wypowiedzeniem konwencji ottawskiej
Policja ze wsparciem wojskowego Bayraktara
Kadeci z NATO i z Korei szkolili się w Karkonoszach
Ratownik w akcji
Musimy być szybsi niż zagrożenie
Świat F-35
Śmierć gorsza niż wszystkie
Pestki, waafki, mewki – kobiety w Polskich Siłach Zbrojnych
Szczyt w Hadze zakończony, co dalej?
Gen. Szkutnik o planach 18 Dywizji
Pociski do FA-50 i nowe Rosomaki
Strażnicy polskiego nieba
Wyższe stawki dla niezawodowych
Pionierski dron
Kajakami po medale
Zbrodnia we wsi, której już nie ma
Policjanci w koszarach WOT
Pancerny kot w polskim wojsku
Podróż w ciemność
Sukcesy żołnierzy na międzynarodowych arenach
Polska z dodatkowym wsparciem sojuszników
Podejrzane manewry na Bałtyku
Odbudowa obrony cywilnej kraju
Planowano zamach na Zełenskiego
Dzień, który zmienił bieg wojny
„Swift Response ‘25”, czyli lekka piechota w ciężkim terenie
Marynarka świętuje i zaprasza na okręty
Wypadek Rosomaka
Polki wicemistrzyniami Europy w szabli
Ewakuacja Polaków z Izraela
Więcej na obronność, silniejsze NATO
K2. Azjatycka pantera
USA przyłączyły się do ataku Izraela na Iran
Drukowanie dronów
Żołnierze z 10 Brygady Kawalerii Pancernej powalczą w IV lidze
Flyer, zdobywca przestworzy
Żołnierze WOT-u szkolili się w Słowenii
Rosyjska maszyna Su-24 przechwycona przez polskie F-16
Żołnierze PKW Irak są bezpieczni
Nie żyje żołnierz PKW Irak
GROM’s DNA
Dekapitacyjne uderzenie w Iran
Generał „Grot” – pierwszy dowódca AK
Terytorialsi z Dolnego Śląska najlepiej wysportowani
Święto sportów walki w Warendorfie
Bałtyk – wciąż bezpieczny czy już nie?
NATO przechodzi do działania
Rakiety dla polskich FA-50
„Różycki” zwodowany
Prawo dla kluczowych inwestycji obronnych
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Szczyt NATO nie tylko o wydatkach na obronność
The Power of Infrastructure
Specjalsi pod nowym dowództwem
Pierwsze oficerskie gwiazdki
Nowa dostawa Homarów-K
Inwestycja w żołnierzy
Wybierz Wydarzenie Historyczne Roku
Historyczne zwycięstwo ukraińskiego F-16
Rodzinne ćwiczenia z wojskiem

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO