moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Batalion „Zośka” - żołnierze godni Virtuti Militari

„Zośka” swoją osobowością wywarł ogromny wpływ na formowanie się harcerzy-żołnierzy. Jeden z podwładnych Tadeusza Zawadzkiego, phm. Andrzej Długoszowski, w notatkach pisanych podczas wojny tak go scharakteryzował : „typ wodza – duża odpowiedzialność, pomysłowość, praca, wymagający, twardy” – napisał mjr Andrzej Łydka z 10 Opolskiej Brygady Logistycznej, znawca historii wojskowości, publicysta portalu polska-zbrojna.pl.

Istnieje przeświadczenie, że wojsko i harcerstwo (czy też ogólnie skauting) to dwa różne światy, chociaż zarówno żołnierze, jak i harcerze noszą mundury i funkcjonują w organizacji o strukturze hierarchicznej. Określenie „harcerzyk” oznacza najczęściej kogoś, kogo uznajemy za niepoważnego, dziecinnego, głupiego, w najlepszym wypadku za naiwnego idealistę.

Tyle wciąż panujące stereotypy, mimo że zwarte pododdziały harcerzy działały już w składzie 1 Brygady Legionów, np. w 4 kompanii 1 batalionu 5 Pułku Legionów 1 pluton złożony był wyłącznie z harcerzy, którymi dowodził wówczas por. Stefan Rowecki. W 1920 roku w ogłoszonym pospolitym ruszeniu harcerzy do służby frontowej (łącznie z obsadą pociągu pancernego „Bartosz Głowacki”) zgłosiło się około 6 tys. młodych ludzi, wchodząc w skład drużyn w plutonach, kompaniach i batalionach. Natomiast do służby pomocniczej stawiło się około 15 tys., a do służby wartowniczej i garnizonowej – kilkuset. Na froncie znalazła się nawet polska drużyna reprezentacyjna, która miała wyjechać na Zlot Skautowy w Londynie. Ówcześni harcerze (skauci) to byli zazwyczaj szeregowcy, rzadziej podoficerowie.

Jeden z dowódców 6 Harcerskiego Pułku Piechoty, utworzonego w październiku 1920 roku pod Wilnem przez gen. Żeligowskiego, wystawił im taką opinię: „Ich czujność, duch ofensywny, sumienność w wykonywaniu obowiązków – oto cechy, które harcerze przynieśli ze sobą z organizacji”.

Nie budziła więc zdziwienia decyzja Naczelnictwa ZHP podczas następnej wojny o kontynuowaniu pracy harcerskiej w warunkach okupacji terytorium polskiego państwa. Na czas okupacji Związek Harcerstwa Polskiego przyjął nazwę „Szare Szeregi”. Dzielił się na Organizację Harcerzy i Organizację Harcerek. Komendant Główny Armii Krajowej w rozkazie z 16 marca 1942 roku stwierdził, że „...członkowie Szarych Szeregów, którzy wejdą do zespołów konspiracyjnych, będą uważani bez względu na wiek za żołnierzy". Rozkaz ten zrównywał we wszystkich prawach harcerzy z żołnierzami konspiracyjnego, lecz uważającego się za regularne, wojska. Być może główny wpływ na podjęcie tej decyzji miało doświadczenie Komendanta Głównego AK, jakie zdobył, dowodząc plutonem harcerzy w Legionach. W marcu 1944 roku następny komendant AK gen. Bór-Komorowski stwierdził, że Szare Szeregi nie podlegają scaleniu z AK (co obowiązywało wszystkie inne organizacje walczące o niepodległość Polski) i pozostawił im pełny samorząd organizacyjny. Jako ich główne zadanie określił pracę wychowawczą w celu przygotowania harcerzy do zadań czekających w walce oraz w służbie wyzwolonej Polsce.

Szare Szeregi były organizacją współdziałającą z AK, ale jej niepodporządkowaną. Zachowały więc pełną suwerenność. W Chorągwi Warszawskiej najstarsi harcerze (mający powyżej 19 lat) wchodzili w skład Grup Szturmowych, wcielonych w listopadzie 1942 roku do oddziałów dyspozycyjnych Związku Odwetu Armii Krajowej, i wykonywali zadania związane z bieżącą walką.

Na początku 1943 roku Komendant Główny AK uporządkował kwestie prowadzenia walki czynnej, powołując Kierownictwo Dywersji, czyli Kedyw, który miał wchłonąć wszystkie zespoły, grupy bojowe i organizacje podejmujące walkę w formie sabotażu i dywersji. Po reorganizacji w skład oddziałów dyspozycyjnych Kedywu Komendy Głównej AK wchodziły cztery oddziały, w tym największy – oddział „Motor”.

Najliczniejszą jednostką „Motora” był Oddział Specjalny „Jerzy”, składający z czterech plutonów (hufców) harcerzy z GS, po 75 żołnierzy w plutonie (pluton à 3 drużyny po 25 ludzi, drużyna à 5 patroli po 5 ludzi), skupiający łącznie około 300 żołnierzy, jednak bez przedwojennego przeszkolenia w regularnej armii. Na początku 1943 roku na 367 żołnierzy w OS „Jerzy” był słownie jeden oficer – ppor. rez. Ryszard Białous „Jerzy” (zresztą podharcmistrz ZHP) jako dowódca. Jego zastępcą był phm. Tadeusz Zawadzki „Zośka”. Był to typowy układ w oddziałach harcerskich. Na czele stał znacznie starszy od podwładnych wiekiem i stażem oficer rezerwy, a zastępcą naturalny przywódca – rówieśnik, mający wśród kolegów autorytet zbudowany na wartościach osobistych, lecz nie podparty jeszcze ani stopniem wojskowym, ani większymi dokonaniami bojowymi (od dokonań kolegów). „Zośka” swoją osobowością wywarł duży wpływ na formowanie się harcerzy-żołnierzy OS „Jerzy”.

Jeden z podwładnych Tadeusza Zawadzkiego, phm Andrzej Długoszowski, w swoich notatkach pisanych podczas wojny, opisując pięć miesięcy walki GS jako „okres „Zośki” od 6 IV do 20 VIII”, zostawił taką jego charakterystykę: „typ wodza – duża odpowiedzialność, pomysłowość, praca, wymagający, twardy”.

Pod koniec sierpnia 1943 roku zapadła decyzja o przeformowaniu Oddziału Specjalnego w Baon SS „Zośka” – nazwa od pseudonimu poległego w akcji na Sieczychy zastępcy dowódcy. Tu informacja dla tych, którym się wszystko kojarzy – skrót SS w nazwie batalionu oznaczał Szare Szeregi.

Może budzić zdziwienie decyzja o utworzeniu batalionu (3 kompanie po 3 plutony, po 4 drużyny, po 1+10 żołnierzy) przy tak nikłej obsadzie oficerskiej. Jednak, mimo dysponowania dużą liczbą wyszkolonych oficerów, Komenda Główna AK nie skierowała żadnego z nich do batalionu. Zamiast tego zadecydowano o wyszkoleniu własnych podchorążych, korzystając z możliwości Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola”. We wrześniu 1943 roku 44 czterech elewów „Agricoli” zostało podchorążymi. Następny turnus „Agricoli” ukończyło ponad 70 żołnierzy „Zośki”. Mimo straty sześciu dowódców plutonów podczas akcji w ramach walki bieżącej potrafiono zastąpić ich nowymi harcerzami – dowódcami o takich samych walorach dowódczych. Było to możliwe jedynie dzięki specyficznym cechom batalionu, w skład którego wchodziła od dawna zaprawiona w pracy konspiracyjnej i akcji czynnej inteligentna wielkomiejska młodzież. Ci ludzie (według dzisiejszych standardów „młodzi, wykształceni, z dużych ośrodków”) mieli wszelkie dane do utworzenia wyspecjalizowanego w dywersji oddziału kadrowego złożonego z podchorążych i podoficerów. W batalionie prowadzono permanentne szkolenie oraz realizowano zadania w ramach walki bieżącej, co pozwalało wiązać teorię z praktyką. Jak wtedy, tak i obecnie jest to jedna z ważniejszych zasad metodyki szkolenia wojskowego. Zresztą, jak zauważył teoretyk wojskowości płk Marian Porwit: „do walki najlepiej przygotowuje żołnierza sama walka”. W ramach trzystopniowej Szkoły Młodszych Dowódców przeprowadzono selekcję żołnierzy, rezygnując z tych, którzy nie podołali egzaminom i sprawdzianom. Szkolenie w Bazie Leśnej w lasach wyszkowskich przygotowywało do działań partyzanckich. Kurs Motoryzacyjny „Iskra” w maju 1944 roku ukończyło 150 „zośkowców”.

Do Powstania Warszawskiego Batalion „Zośka” wszedł jako jeden z najlepiej wyszkolonych, doświadczonych i przygotowanych oddziałów. Ponad 90% żołnierzy było w wieku 19–24 lat – nie byli to, jak chce rozpowszechniona w społeczeństwie legenda, „harcerzyki w krótkich spodenkach”, dzieci-żołnierze, najmłodsi powstańcy. Podczas Powstania w batalionie walczyło 520 żołnierzy. Poległo 360, w tym wszyscy dowódcy kompanii i prawie wszyscy (bez dwóch) dowódcy plutonów. Kompania „Rudy” Batalionu „Zośka” została uznana przez dowództwo AK za najlepszą spośród pododdziałów walczących w Powstaniu Warszawskim. Ogółem żołnierze „Zośki” otrzymali 23 krzyże Virtuti Militari. Tym orderem został odznaczony również przez Naczelnego Wodza gen. Bora-Komorowskiego Batalion „Zośka”. W 2005 roku, z inicjatywy Środowiska Weteranów Batalionu AK „Zośka”, insygnia orderu zostały przeniesione na sztandar Jednostki Wojskowej Komandosów, dziedziczącej tradycje Baonu „Zośka”.

Po wojnie „zośkowcy” starali się kontynuować przerwaną wcześniej naukę i rozpocząć pracę dla kraju zgodnie z przekazanymi im wcześniej ideałami harcerskimi. W latach 1945–1956 około 40 żołnierzy zostało aresztowanych przez Urząd Bezpieczeństwa. Porucznik Jan Rodowicz „Anoda” zmarł podczas śledztwa w 1949 roku. Muzeum Powstania Warszawskiego ustanowiło w 2011 roku Nagrodę im. Jana Rodowicza „Anody” jako wyróżnienie dla „powstańców” czasu pokoju – ludzi, którzy nie muszą walczyć z bronią w ręku w obronie podstawowych wartości, lecz mogą je urzeczywistniać w wolnej Polsce. Nagroda jest przyznawana co roku w dwóch kategoriach: za całokształt dokonań i postawę życiową stanowiącą wzór do naśladowania dla młodych pokoleń oraz za wyjątkowy czyn.

Na symbolicznym grobie ich dowódcy kpt. Ryszarda Białousa ps. „Jerzy” na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w kwaterze Batalionu "Zośka umieszczono epitafium jako podsumowanie ich walki i życia:

„Ludzie, którymi miałem zaszczyt dowodzić, to nie wyspa oderwana od społeczeństwa ani cierpiętnicy, dla których było ideałem, polec za Ojczyznę, lecz świadomi swych obowiązków młodzi obywatele Rzeczypospolitej, dla których ideałem było żyć dla Niej i pracą przyczynić się do Jej świetności”.

ppłk Andrzej Łydka
Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych

dodaj komentarz

komentarze


„Road Runner” w Libanie
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Kadeci będą się uczyć obsługi dronów
Banki – nowi partnerzy PGZ-etu
Coś dla Huzara, coś dla fregaty
„Żelazny obrońca” wkracza w decydującą fazę
Strategiczne partnerstwo Polski i Kanady
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Trenują przed „Zapadem ‘25”
Premierowe strzelania Spike’ami z Apache’ów
„Koalicja chętnych” o kolejnych działaniach w sprawie Ukrainy
Orlik na Alfę
Piorun 2 coraz bliżej
Informacja geoprzestrzenna na współczesnym polu walki
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Polska chce przyjąć więcej wojsk z USA
Cena wolności. Powstańcze wspomnienia
Polski żołnierz pobił w Chinach rekord świata
Spotkanie Trump-Nawrocki
Amerykańsko-rosyjski szczyt na Alasce
Z najlepszymi na planszy
Inowrocławscy saperzy z misją na południu
Salwa z wysokości
Na otwartym morzu mierzą daleko!
NATO ćwiczy na Bałtyku. Z polskim udziałem
Nocne ataki na Ukrainę
Lepsza efektywność
Brytyjczycy żegnają Malbork
Polskie siły zbrojne stawiają na nowoczesność
Hekatomba na Woli
Startuje „Żelazny obrońca”
Wojskowi szachiści z medalem NATO
Współpraca z Koreą ma wymiar strategiczny
Łódź na granicy
Finisz programu „Orlik”?
Wicepremier Kosiniak-Kamysz rozmawia o technologiach nuklearnych
Fantom, który sam się leczy po postrzale
Detect & Classify: satelity z AI
Towarzysze czołgów
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Lockheed Martin wspiera polskich weteranów
Nowelizacja ustawy o obronie z podpisem prezydenta
System Trophy będzie chronił czołgi K2PL
Awaryjne lądowanie wojskowego śmigłowca
Kikimora o wielu twarzach
Loty szkoleniowe na F-16 wstrzymane do odwołania
Triumf żołnierzy-lekkoatletów
Wielkie zbrojenia za Odrą
Polska i Szwecja, razem na rzecz bezpieczeństwa
Zwycięska batalia o stolicę
„Był twarzą sił powietrznych”
MON rozpoczyna współpracę z Ligą Obrony Kraju
Wyczekiwane przyspieszenie
31 Baza Lotnictwa Taktycznego apeluje do mediów
Dobre wieści o Muzeum Wojska Polskiego
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Morski Drozd, czyli polski ekranoplan
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Zielona lista, czyli decyzja należy do żołnierza
„Żelazna Dywizja” na Narwi
„Naval” o „Zielonej liście” wyposażenia osobistego
Szczyt przywódców ws. Ukrainy
Nasz Hercules
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Premier i szefowa UE na granicy w Krynkach
Gen. Nowak: Pilotom wolno mniej
Beret „na rekinka” lub koguta
Czarna skrzynka F-16 w rękach śledczych
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Czas nowych inwestycji
Dwie agresje, dwie okupacje
Małopolscy terytorialsi tym razem walczyli z suszą
Świetne występy polskich żołnierzy
Polski udział w produkcji F-16 i F-35
Agencja Uzbrojenia na zakupach. Kieleckie targi to dopiero początek
Nowe radary i ładunki trotylowe dla armii
StormRider na fali
Grot A3 w drodze do linii
Skorzystaj z szansy na zostanie oficerem
Statuetki dla tuzów biznesu
Laury MSPO przyznane
„Pamięć o nim będzie szybować wysoko”

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO