moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Zryw Wielkopolan

27 grudnia 1918 roku w Poznaniu rozpoczęło się powstanie wielkopolskie. Dzięki zrywowi po 123 latach zaborów Wielkopolska została przyłączona do odradzającego się państwa polskiego. Rocznica powstania od dwóch lat obchodzona jest jako święto państwowe: Narodowy Dzień Pamięci Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.

Uroczystość zaprzysiężenia wojsk powstańczych i wręczenie sztandaru 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Gen. Józef Dowbor-Muśnicki wręcza pierwszy sztandar generałowi Danielowi Konarzewskiemu. 26.01.1919 r.

Pod koniec I wojny światowej, gdy perspektywa klęski Niemiec stawała się coraz wyraźniejsza, zwiększyły się działania polskich środowisk niepodległościowych w Wielkopolsce, będącej częścią Rzeszy Niemieckiej. Polacy coraz śmielej mówili o niepodległości i przyłączeniu tych ziem do odrodzonej Rzeczpospolitej. – Niestety, podpisany 11 listopada 1918 roku w Compiègne układ o zawieszeniu broni, kończący działania wojenne, nie wspominał o losach ziem polskich zaboru pruskiego – mówi Janusz Górniak, regionalista z Wielkopolski i miłośnik historii. Jak tłumaczy, Wielkopolanie bali się, że zostaną pominięci w planach politycznych dotyczących powojennej Polski i region ten pozostanie w granicach Niemiec. Dlatego w listopadzie i grudniu opracowywano w konspiracji plany przyszłego powstania, a głównym inicjatorem przygotowań była utworzona latem 1918 roku Polska Organizacja Wojskowa Zaboru Pruskiego.

3 grudnia został zwołany w Poznaniu Polski Sejm Dzielnicowy składający się z przedstawicieli Polaków zamieszkujących ziemie pozostające w granicach Niemiec. Sejm wyznaczył Naczelną Radę Ludową jako legalną władzę zwierzchnią na terenach Wielkopolski, Śląska, Pomorza Gdańskiego oraz Warmii i Mazur. Powołano też Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, czyli polski ośrodek władzy w Zaborze Pruskim. – Impulsem do wybuchu powstania była wizyta w Poznaniu Ignacego Paderewskiego, wybitnego pianisty i działacza niepodległościowego – mówi Górniak. Wieczorem 26 grudnia zorganizowano wielką polską manifestację pod hotelem Bazar, w którym pianista się zatrzymał. Paderewski z okna hotelu wygłosił patriotyczne przemówienie do zgromadzonych poznaniaków.

W odpowiedzi następnego dnia Niemcy zorganizowali w centrum miasta kontrdemonstrację, połączoną z przemarszem wojsk. Dochodziło do antypolskich prowokacji, niszczenia flag polskich i alianckich oraz ataków na siedzibę Komisariatu NRL i polską ludność. „Wczoraj po południu, na krótko przed czwartą, nadciągały do miasta z koszar na Jeżycach oddziały uzbrojonych żołnierzy niemieckich z 6 pułku grenadierów, w liczbie około 200, z oficerem na czele, śpiewając niemieckie pieśni, wtargnęli do gmachu Naczelnej Rady Ludowej, zrywając tamże sztandary angielski, amerykański i francuski” – głosił komunikat Naczelnej Rady Ludowej.

Obraz Leona Prauzińskiego przedstawiający zwycięski szturm na Prezydium Policji i śmierć Franciszka Ratajczaka. Źródło: Domena publiczna

Po południu zamieszki przerodziły się w starcia zbrojne. Już pierwszego dnia powstańcy opanowali punkty strategiczne Poznania: Prezydium Policji, Dworzec Główny, Pocztę Główną i część fortyfikacji, a 28 grudnia także Cytadelę i arsenał. Walki wybuchły również w innych miastach i częściach Wielkopolski.

Kontrolę nad zajętym przez powstańców obszarem przejęła Naczelna Rada Ludowa, a Komisariat NRL mianował mjr. Stanisława Taczaka na tymczasowego dowódcę powstania. Z ochotników, żołnierzy Służby Straży i Bezpieczeństwa, Straży Ludowej, członków POW Zaboru Pruskiego, skautów i członków „Sokoła" zaczęło się formowanie Armii Wielkopolskiej. 16 stycznia dowództwo nad powstaniem przejął gen. Józef Dowbór-Muśnicki. Kontynuował organizację Armii Wielkopolskiej, wprowadzając m.in. obowiązkową służbę wojskową i powołując pod broń rekrutów.

Generał Józef Dowbor-Muśnicki przed frontem oddziału 7 Pułku Strzelców Wielkopolskich. 1919 r.

Do połowy stycznia polskie oddziały wyzwoliły prawie całą Wielkopolskę. Zdobycze powstańców potwierdził rozejm podpisany 16 lutego 1919 roku w Trewirze pomiędzy Niemcami a państwami ententy. – Był to wielki polski sukces dyplomatyczny, ale także ogromny sukces militarny – podkreśla Janusz Górniak. Potyczki pomiędzy Polakami i Niemcami trwały jeszcze do 28 czerwca 1919 roku. Podpisany wówczas traktat wersalski kończący I wojnę potwierdził ostatecznie włączenie prawie całej Wielkopolski do Rzeczpospolitej.

Od 2021 roku dzień wybuchu powstania wielkopolskiego obchodzony jako Narodowy Dzień Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego.

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: NAC, Domena publiczna

dodaj komentarz

komentarze


Nasi czołgiści najlepsi
 
Ogień z nabrzeża
Narodowy Dzień Zwycięstwa z żołnierzami
Pracowity dyżur Typhoonów
Wspólna wola obrony
Zawody West Point. Kadeci AWL-u z ósmą lokatą
Historyczna umowa z Francją
Ukwiał z Gdańska
Polskie Pioruny dla Belgii
Podniebny Pegaz
Poznajcie Głuptaka – polskiego kamikadze
Pod siatką o medale mistrzostw WP
Żołnierz influencer?
Bat na wrogów i niepokornych
Zapraszamy na „Wakacje z wojskiem”
„Przekazał narodowi dziedzictwo myśli o honor i potęgę państwa dbałej”
Gdy sekundy decydują o życiu
Biało-czerwona na Monte Cassino
Mamy pierwszych pilotów F-35
Polska i Norwegia zacieśniają stosunki
Zostań cyberlegionistą! Wojsko rusza z nowym programem
Więcej na mieszkanie za granicą
Nowy prezes PGZ-etu
Apache’e nadlatują
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Zarzuty w sprawie ujawnienia fragmentów planu „Warta”
Na początek: musztra i obsługa broni
Bezzałogowce w Wojsku Polskim – serwis specjalny
Każdego dnia trzeba podtrzymywać pamięć o naszej historii
MON: Polska nie wyśle wojsk na Ukrainę
Nurkowie bojowi WS wyróżnieni
Koniec wojny, którego nie znamy
Gra o kapitulację
DriX – towarzysz okrętu
Podchorążowie z AWL na podium w grach wojennych w Waszyngtonie!
Ustawa bliżej żołnierzy
Wakacje? To czas na wojsko
Pegaz nad Europą
Szkice strzelca spod Monte Cassino
Pilecki – mniej znane oblicze bohatera
Polska 1 Dywizja Pancerna zajęła Wilhelmshaven
Jeszcze więcej OPW w roku 2025
Medycy dla „Tarczy Wschód”
Gdy zgasną światła
Walka pod napięciem
Wsparcie dla polskich Abramsów
Władysław Kosiniak-Kamysz: Nasza strategia to strategia na rzecz pokoju
Long Range. Mamy nowych mistrzów Polski
Jak daleko do końca wojny?
Wojskowe widowisko w Zakopanem
Typhoony i Gripeny nad Bałtykiem
Nowa partia Abramsów już w Polsce
Obierki z błotem
Sportowcy z „armii mistrzów” pokazali klasę
Atak na masową skalę. Terytorialsi ćwiczyli z amerykańskimi żołnierzami
Bohater odtrącony
Misja PKW „Olimp” doceniona
Historyczne zwycięstwo Ukraińców w potyczce morsko-powietrznej
Kontrakty dla firm produkujących na rzecz obronności
Pamięć o polskich bohaterach z Monte Cassino
Czołgi końca wojny
Polska dołącza do satelitarnej elity
Święto zwiadowców
Tysiące dronów dla armii
AI w służbie MON-u
Piorun – polska wizytówka
Składy wysokiego ryzyka
Sport kształtuje mentalność
Wiedza na trudne czasy
Pamiętamy o bohaterach spod Monte Cassino
Pod żaglami – niepokonani z AMW
Na pomoc po katastrofie
Pierwsza misja Gripenów
Tarcza Wschód. Porozumienia z Lasami i KOWR-em
Spartakiadowe zmagania w Łasku
Szef MSZ do Rosji: Nigdy więcej nie będziecie tu rządzić
Międzynarodowe manewry pod polskim dowództwem
Mistrzyni olimpijska najszybsza na Bali
Sojusznicy w obronie Europy, czyli „Defender ‘25”
Basen dla Rosomaka
Ukraińcy i Rosjanie spotkali się pierwszy raz od 2022 roku

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO