Czy w lokalu mieszkalnym AMW można prowadzić działalność gospodarczą, jak wygląda kwestia nadgodzin dla żołnierzy wykonujących zadania w ramach „Tarczy Wschód” i czy można jednocześnie pobierać świadczenie mieszkaniowe i zwrot kosztów dojazdów do jednostki? Eksperci resortu obrony tłumaczą przepisy z ustawy o zakwaterowaniu SZ oraz o obronie ojczyzny.

Jestem żołnierzem zawodowym. Planuję założenie nierejestrowanej działalności w przydzielonym mi lokalu mieszkalnym AMW i rozwijanie pasji, jaką są wypieki na wynos. Aktywność byłaby prowadzona okazjonalnie (maksymalnie cztery dni weekendowe w miesiącu po sześć godzin), bez uciążliwości dla sąsiadów, bez ingerencji w instalacje lokalu, z zachowaniem wszelkich norm sanitarnych i za zgodą dowódcy jednostki. Czy Agencja Mienia Wojskowego może mi zakazać prowadzenia tego typu działalności?

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej lokale mieszkalne przydzielane żołnierzom zawodowym przez AMW służą wyłącznie zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych żołnierzy i ich rodzin.

Lokal przydzielony w ramach zakwaterowania służbowego nie jest przeznaczony do prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej – zarówno rejestrowanej, jak i nierejestrowanej – niezależnie od jej skali, charakteru czy częstotliwości. Nawet jeśli działalność ma charakter sporadyczny i nieuciążliwy, jej prowadzenie jest niezgodne z przeznaczeniem lokalu i stanowi naruszenie zasad korzystania z mienia Skarbu Państwa.

Agencja Mienia Wojskowego, jako zarządca zasobu mieszkaniowego przekazanego na potrzeby Sił Zbrojnych RP, posiada kompetencje do decydowania o sposobie użytkowania przydzielanych lokali. Odmowa wyrażenia zgody na prowadzenie działalności zarobkowej – także w formie nierejestrowanej – stanowi legalny przejaw zarządczej decyzji, mieszczący się w zakresie przysługujących AMW praw, wynikających z przepisów ustawy o zakwaterowaniu oraz ogólnych zasad zarządzania mieniem publicznym.

Oceniając dopuszczalność prowadzenia działalności nierejestrowanej w lokalu mieszkalnym AMW, należy wziąć pod uwagę wiele istotnych kryteriów:

– zgodność z celem użytkowania lokalu – lokal został przydzielony wyłącznie w celu zapewnienia potrzeb bytowych żołnierza i jego rodziny, a nie do działalności zarobkowej;
– charakter techniczno-użytkowy lokalu – lokale mieszkalne nie są przystosowane do prowadzenia działalności gastronomicznej, nawet w ograniczonym zakresie;
– uciążliwości dla innych mieszkańców – prowadzenie wypieków może powodować uciążliwości zapachowe, zwiększoną eksploatację instalacji i ryzyko naruszenia komfortu życia sąsiadów;
– rotacyjny charakter lokali – lokale te muszą zachować stan techniczny umożliwiający ich dalsze użytkowanie przez innych żołnierzy;
– równość dostępu i precedensowy charakter sprawy – wyrażenie zgody mogłoby stworzyć niebezpieczny precedens i prowadzić do wzrostu podobnych wniosków, trudnych do kontrolowania pod względem skali i zgodności z przepisami.

Prowadzenie działalności zarobkowej w lokalu mieszkalnym AMW – nawet incydentalnie – wiąże się z następującymi zagrożeniami:
– upublicznienie adresu zamieszkania, np. w rejestrach CEIDG;
– niejasność w zakresie odpowiedzialności ubezpieczeniowej i potencjalnych szkód;
– ryzyko naruszeń sanitarnych – nawet przy spełnieniu norm lokal nie posiada kwalifikacji lokalu użytkowego;
– brak przystosowania lokalu do wymogów technicznych i sanitarnych (HACCP, wentylacja, przeciwpożarowość itp.);
– brak spójnych wytycznych zarządczych – obecnie nie istnieją przepisy wykonawcze umożliwiające jednolite udzielanie zgód przez dyrektorów oddziałów regionalnych AMW, co generuje ryzyko nierównego traktowania i trudności w zarządzaniu zasobem.

Czy żołnierzom wykonującym zadania w ramach „Tarczy Wschód”, pracującym w godzinach 7–17 albo i dłużej, w okresie poniedziałek–niedziela, powinny przysługiwać nadgodziny za ponadnormatywny czas pracy? Jak to się ma do art. 275 ustawy o obronie ojczyzny?

Art. 275 ustawy o obronie ojczyzny reguluje podstawowe zasady dotyczące czasu służby żołnierzy zawodowych. Przewiduje on, że zadania powinny być planowane w taki sposób, aby mogły być wykonywane w ramach 40-godzinnego tygodnia służby. Ustawa dopuszcza jednak możliwość przekroczenia tego wymiaru, średnio do 48 godzin w czteromiesięcznym okresie rozliczeniowym. W przypadku wykonywania obowiązków służbowych ponad 40 godzin tygodniowo żołnierzowi przysługuje równoważny czas wolny. Dodatkowo ustawodawca nakazuje zapewnić żołnierzowi minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku na dobę oraz 24-godzinny odpoczynek tygodniowy.

Przepisy te nie mają jednak charakteru bezwzględnego. W art. 275 ust. 4 ustawy o obronie ojczyzny ustawodawca przewidział sytuacje, w których nie znajdują zastosowania przepisy dotyczące norm czasu służby i prawa do rekompensaty w postaci czasu wolnego. Z regulacji tej wynika, że odstępstwo dotyczy: oficerów zawodowych pełniących obowiązki dowódców jednostek wojskowych, żołnierzy zawodowych realizujących zadania szczególnie istotne dla Sił Zbrojnych, żołnierzy wykonujących zadania o charakterze nadzwyczajnym, niezbędne do ochrony interesów państwa.
W dalszej części przepisu ustawodawca wskazał przykładowe sytuacje, w których powyższe wyłączenie znajduje zastosowanie, wymieniając m.in.: udział w zapobieganiu skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych, pełnienie służb i dyżurów, odbywanie ćwiczeń i szkoleń, a także pełnienie służby poza granicami państwa. Należy podkreślić, że katalog ten ma charakter otwarty. Oznacza to, że wyliczenie zawarte w przepisie ma jedynie charakter przykładowy, nie zaś wyczerpujący.

Użycie przez ustawodawcę zwrotu „w szczególności” wskazuje na intencję objęcia regulacją także innych sytuacji, które odpowiadają kryteriom określonym w hipotezie przepisu, tj. są to zadania szczególnie istotne dla Sił Zbrojnych albo mają charakter nadzwyczajny i są niezbędne dla ochrony interesów państwa. Operacja „Tarcza Wschód”, realizowana na wschodniej granicy państwa, stanowi przykład zadania o charakterze nadzwyczajnym i jednocześnie szczególnie istotnym dla Sił Zbrojnych. Tym samym art. 275 ust. 4 ustawy znajduje tu bezpośrednie zastosowanie. Oznacza to, że wobec żołnierzy pełniących służbę w ramach „Tarczy Wschód” nie stosuje się ustawowych limitów czasu służby ani prawa do rekompensaty w postaci nadgodzin.

Obecnie zajmuję mieszkanie z zasobów Agencji Mienia Wojskowego. Mieszkanie nie widnieje w wykazie kwater, więc jest, zgodnie z przepisami, lokalem mieszkalnym. Jakie będę miał prawa do tego mieszkania przy odejściu na emeryturę?

Zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy z 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej żołnierzowi zwalnianemu z zawodowej służby wojskowej, zamieszkałemu w lokalu mieszkalnym niebędącym kwaterą przysługuje prawo do zajmowania tego lokalu. Dyrektor oddziału regionalnego zawiera wówczas umowę najmu tego lokalu mieszkalnego.

Należy ponadto nadmienić, że zgodnie z art. 77 ustawy z 10 lipca 2015 roku o Agencji Mienia Wojskowego osobom zajmującym lokal mieszkalny na podstawie tytułu prawnego ustanowionego w drodze decyzji administracyjnej albo umowy najmu na czas nieoznaczony przysługuje prawo do nabycia tego lokalu mieszkalnego, o ile nie jest on kwaterą lub kwaterą internatową. O przeznaczeniu do sprzedaży lokalu mieszkalnego zgodnie z rocznym planem sprzedaży lokali mieszkalnych dyrektor oddziału regionalnego Agencji zawiadamia pisemnie osobę uprawnioną do jego nabycia.
W przypadku żołnierzy zawodowych kwestia wykupu lokalu mieszkalnego związana jest z prawem do zakwaterowania opisanym w ustawie o zakwaterowaniu. Jeżeli zatem żołnierz na podstawie art. 21 ust. 2 tej ustawy realizuje swoje prawo do zakwaterowania w formie przydziału lokalu mieszkalnego, może liczyć, na podstawie art. 77 ustawy o Agencji, na wykup zajmowanego lokalu w przypadku, jeżeli zostanie on umieszczony w rocznym planie sprzedaży lokali mieszkalnych.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z ustawą o AMW wszelkie sprawy związane z gospodarowaniem zasobem mieszkaniowym należą do kompetencji dyrektorów oddziałów regionalnych Agencji. Biorąc to pod uwagę, w przypadku wątpliwości oraz szczegółowych pytań w przedmiotowym zakresie żołnierz powinien kontaktować się bezpośrednio z jednym z oddziałów regionalnych AMW.

Czy można pobierać świadczenie mieszkaniowe oraz zwrot kosztów codziennych dojazdów do jednostki jednocześnie?

Prawo żołnierzy zawodowych do zakwaterowania, w tym do świadczenia mieszkaniowego, regulowane jest ustawą z 22 czerwca 1995 roku o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Wskazana ustawa określa katalog przesłanek negatywnych uniemożliwiających przyznanie prawa do zakwaterowania, wśród których nie wymieniono pobierania zwrotu kosztów codziennych dojazdów. Tym samym sam fakt korzystania z takiego zwrotu nie wyłącza prawa do świadczenia mieszkaniowego.

Jednocześnie zwrot kosztów codziennych dojazdów do miejsca pełnienia służby i z powrotem przysługuje żołnierzowi zawodowemu na podstawie art. 291 ust. 2 ustawy z 11 marca 2022 roku o obronie ojczyzny, pod warunkiem że nie korzysta on z dodatku za rozłąkę oraz zamieszkuje poza miejscowością pobliską w rozumieniu przepisów ustawy o zakwaterowaniu.

Należy jednak podkreślić, że zgodnie z art. 291 (ust. 13 pkt 1 lit. c) ustawy o obronie ojczyzny prawo do zwrotu kosztów codziennych dojazdów nie przysługuje żołnierzowi w miesiącu kalendarzowym, w którym pobierał on świadczenie mieszkaniowe. Oznacza to, że ustawodawca wprost wyłączył możliwość kumulowania obu świadczeń.
Mając na uwadze powyższe regulacje, należy stwierdzić, że żołnierz zawodowy nie może pobierać jednocześnie świadczenia mieszkaniowego oraz zwrotu kosztów codziennych dojazdów do jednostki wojskowej. W danym miesiącu możliwe jest korzystanie wyłącznie z jednego z tych uprawnień, zależnie od sytuacji służbowej i mieszkaniowej żołnierza.