Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza wiele nowych rozwiązań. Dlatego MON uruchomiło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach, by wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę na temat zmienionych przepisów. Na naszych łamach będziemy regularnie publikować odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Udzielają ich eksperci z Ministerstwa Obrony Narodowej.

Jakie uprawnienia ma żołnierz, który wychowuje dziecko niepełnosprawne z orzeczeniem o niepełnosprawności wydanym przed ukończeniem przez nie 16. roku życia?

Żołnierzom zawodowym może zostać przyznane świadczenie socjalno-bytowe, czyli „dopłata do turnusów rehabilitacyjnych dzieci żołnierza zawodowego pozostających na jego utrzymaniu”. Stosownie do art. 293 ust. 4–6 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny żołnierzowi zawodowemu przyznaje się na jego wniosek, ale nie częściej niż dwa razy w roku, dopłatę do turnusów rehabilitacyjnych na dzieci pozostające na jego utrzymaniu, które mają aktualne orzeczenie o niepełnosprawności, stopniu niepełnosprawności lub grupie inwalidzkiej albo mają przyznany zasiłek pielęgnacyjny. Wysokość dopłaty to równowartość 80% poniesionych kosztów pobytu na tych turnusach.

W przypadku gdy dzieci wymagają stałej indywidualnej opieki rodzica, prawnego opiekuna lub innej osoby uprawnionej do opieki podczas pobytu na turnusie rehabilitacyjnym, na wniosek żołnierza zawodowego przyznaje się dopłatę w wysokości 40% kosztów zakwaterowania i wyżywienia poniesionych przez rodzica, prawnego opiekuna lub inną osobę uprawnioną do opieki. Dopłata nie może przekroczyć kwoty 200% najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego.

Zgodnie z art. 449 ust. 6 ustawy o obronie ojczyzny wypłatę świadczenia motywacyjnego należy wstrzymać, gdy wystąpią określone przepisami sytuacje (ust. 3 pkt 1). Jeśli na początku września żołnierz otrzymał w ramach opiniowania służbowego ocenę dostateczną, co skutkuje wstrzymaniem wypłaty tego świadczenia, czy wystarczy podać punkt do rozkazu dziennego dotyczący wstrzymania wypłaty? Czy jest konieczne jednak opracowanie decyzji wstrzymującej tę wypłatę? Która data – podpisania opinii służbowej przez przełożonego czy doręczenia opinii służbowej – jest dniem powstania okoliczności wstrzymujących wypłatę? A może wiążący jest okres 14 dni od uprawomocnienia się opinii ze względu do prawo do wniesienia odwołania? Które z rozwiązań jest prawidłowe?

Artykuł 449 ust. 6 ustawy jednoznacznie wskazuje, że wstrzymanie wypłaty świadczenia motywacyjnego następuje na podstawie dokumentu wydawanego dla celów ewidencyjnych przez organ, który przyznał to świadczenie. Ustawa nie przewiduje zatem wydawania decyzji w przedmiotowej sprawie. Odnosząc się natomiast do kwestii daty wstrzymania omawianego świadczenia, należy wskazać, że przez ocenę, o której mowa w ust. 3 pkt 1, należy rozumieć ostateczną ocenę wydaną w toku opiniowania służbowego, co w konsekwencji determinuje datę wstrzymania przedmiotowego świadczenia.

W jaki sposób będą awansowani żołnierze, którzy przenieśli się z innych służb w danym stopniu? Czy plutonowy, który wcześniej służył cztery lata w tym stopniu w Służbie Więziennej, natomiast od roku jest w wojsku, może zostać awansowany na stopień sierżanta? Czy żołnierz, który przeniósł się do wojska na przykład ze Straży Granicznej czy Służby Więziennej, a wcześniej służył w tej w formacji przez cztery lata w stopniu podporucznika, może zostać awansowany na porucznika, przykładowo, po roku służby w wojsku? Czy jednak jest konieczny trzyletni staż w armii w tym stopniu?

W przypadku funkcjonariusza, o którym mowa w art. 137 ust. 1 i ust. 3 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny, do okresu służby, od którego jest uzależnione mianowanie na wyższy stopień wojskowy lub wyznaczenie na wyższe stanowisko służbowe, wlicza się okres, przez który posiada on równorzędny stopień służbowy w danej służbie, oraz okres zajmowania równorzędnego stanowiska w tej służbie. Należy jednak podkreślić, że zarówno mianowanie, jak i wyznaczenie na wyższe stanowisko służbowe jest fakultatywne, a nie obligatoryjne, i jest rozpatrywane przez pryzmat potrzeb sił zbrojnych. Decyzję w tych sprawach podejmuje organ mający kompetencje w tym zakresie.

Przed rozpoczęciem służby wojskowej żołnierz uczestniczył w przygotowaniu do zawodu organizowanym przez urząd pracy dla osób bezrobotnych. Czy czas tego przygotowania może zostać wliczony do okresu czynnej służby wojskowej, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej?

Zgodnie z wytyczną zawartą w upoważnieniu do wydania aktu wykonawczego na podstawie art. 444 ust. 2 ustawy o obronie ojczyzny, w przypadku okresów wliczanych do okresu czynnej służby wojskowej, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, uwzględnia się okresy służby, pracy i nauki. Z kolei § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 11 maja 2004 r. w sprawie nagród jubileuszowych żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1918) stanowi, że do okresu czynnej służby wojskowej, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej, wlicza się zakończone okresy zatrudnienia wykonywanego w pełnym wymiarze czasu pracy.

Odnosząc się natomiast do przepisów ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2022 r. poz. 690 z późn. zm.) określającej między innymi kwestię przygotowania zawodowego, należy stwierdzić, że nie mogą one mieć obecnie zastosowania w odniesieniu do żołnierzy pełniących zawodową służbę wojskową. W ustawie tej chodzi bowiem o stosunek pracy o charakterze cywilnoprawnym, jaki powstaje na podstawie umowy o pracę. Stosunek służbowy w przypadku zawodowej służby wojskowej nie powstaje w drodze umowy o pracę, lecz w wyniku powołania i nie ma charakteru cywilnoprawnego, lecz administracyjnoprawny. Żołnierze zawodowi pełnią bowiem służbę i wykonują swoje obowiązki na podstawie stosunku służbowego, który nie jest stosunkiem pracy w rozumieniu przepisów „Kodeksu pracy” (por. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 stycznia 2009 r. II SA/Wa 1199/08).

Podsumowując zatem, czas przygotowania do zawodu nie może być wliczony do okresu czynnej służby wojskowej.

Czy żołnierz zawodowy, który jest na urlopie wychowawczym już prawie dwa lata, ma prawo do dodatkowego uposażenia rocznego w wysokości 1/12 uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym do uposażenia, które otrzymał w roku kalendarzowym?

Artykuł 442 ust. 1 stanowi, że żołnierz zawodowy pełniący zawodową służbę wojskową przez okres całego roku kalendarzowego nabywa prawo do dodatkowego uposażenia rocznego w wysokości 1/12 uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym do uposażenia, które otrzymał w roku kalendarzowym, za który przysługuje dodatkowe uposażenie roczne. Jeśli więc żołnierz przez okres całego roku kalendarzowego przebywał na urlopie wychowawczym, tym samym nie otrzymywał w tym roku uposażenia, to taki żołnierz nie nabył prawa do dodatkowego uposażenia rocznego. Natomiast jeśli żołnierz przebywał na urlopie wychowawczym jedynie przez część roku kalendarzowego, wówczas nabywa on prawo do dodatkowego uposażenia rocznego na zasadach ogólnych.

Jaki okres wypowiedzenia obowiązuje żołnierzy, którzy złożyli rezygnację z pełnienia zawodowej służby na czas nieokreślony i pozostali na kontrakcie? Czy jest to sześć miesięcy czy trzy miesiące?

Zgodnie z art. 790 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny żołnierze pełniący służbę kontraktową w dniu wejścia w życie ustawy stali się żołnierzami zawodowymi w rozumieniu tej ustawy z zachowaniem ciągłości służby, chyba że w terminie 14 dni od dnia jej wejścia w życie złożyli u dowódcy jednostki wojskowej, w której wykonywali obowiązki służbowe, rezygnację z pełnienia służby wojskowej.

W tym samym przepisie jest zapis, że do kontraktów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy o obronie ojczyzny stosuje się przepisy dotychczasowe z zachowaniem przysługujących uprawnień.

Zapis ten jednoznacznie wskazuje, że do kontraktów zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy o obronie ojczyzny stosuje się przepisy ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Zgodnie z art. 114 ust. 5 tej ustawy zwolnienie z zawodowej służby wojskowej żołnierza zawodowego wskutek dokonanego wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej następuje po upływie sześciu miesięcy od dnia złożenia wypowiedzenia przez żołnierza w ostatnim dniu miesiąca.

Czy zostaną opracowane programy szkolenia dla osób odbywających dobrowolną zasadniczą służbę wojskową w poszczególnych specjalnościach wojskowych II etapu szkolenia?

Obecnie są przygotowywane programy szkolenia specjalistycznego, według których żołnierze DZSW przechodzą przeszkolenie w zależności od specjalności wojskowej, na jaką zostali wyznaczeni. Należy jednak podkreślić, że obserwacja procesu szkolenia oraz zbierane doświadczenia mogą implikować potrzebę zmian w obowiązujących programach szkolenia w kolejnych cyklach szkoleniowych.