Ustawa o obronie ojczyzny wprowadza wiele nowych rozwiązań, dlatego MON uruchomiło cykl szkoleń kaskadowych w jednostkach, by wszyscy żołnierze mieli pełną wiedzę o zmienionych przepisach. Na naszych łamach regularnie publikujemy odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. Udzielają ich eksperci z Ministerstwa Obrony Narodowej.

Żołnierz zawodowy został powołany do zawodowej służby wojskowej 10 lutego 2005 r. Wcześniej, w latach 2002–2003, pełnił on służbę kandydacką w Straży Granicznej. Wystąpiła więc przerwa między okresami służby w różnych formacjach mundurowych. Czy w takiej sytuacji do okresu służby wojskowej, od którego zależy wymiar dodatku za długoletnią służbę, można wliczyć okres służby w Straży Granicznej na podstawie art. 815 ustawy o obronie ojczyzny, mimo że nie ma ciągłości służby, o której mowa w art. 137 tej ustawy? Dotychczasowe odpowiedzi na ten temat zawsze dotyczą żołnierza, który został powołany do zawodowej służby wojskowej przed wejściem w życie ustawy o obronie ojczyzny, ale bezpośrednio z innych formacji mundurowych.

Odnosząc się do powyższego pytania, należy podkreślić, że „ciągłości służby” nie należy utożsamiać z „nieprzerwaną służbą”. Ciągłość służby w rozumieniu art. 137 ust. 2 oraz art. 815 ustawy o obronie ojczyzny w aspekcie wskazanym w omawianej sprawie w istocie odnosi się bowiem do jedności służby. Wspomniana swoista jedność służby polega na tym, że funkcjonariusz/żołnierz pełni jedną służbę, która może być pełniona zarówno w formacji mundurowej, jak i w Siłach Zbrojnych RP. W konsekwencji oznacza to, jak już wielokrotnie wskazywano, że jeden dzień służby w innej służbie odpowiada jednemu dniu służby w nowym miejscu. W omawianym przypadku zasadne wydaje się zaliczenie okresu służby kandydackiej w Straży Granicznej do okresu uwzględnianego przy ustalaniu wymiaru dodatku za długoletnią służbę wojskową.

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów żołnierz zawodowy może otrzymać emeryturę po 25 latach służby. Co z żołnierzami, którzy wstąpili do armii w tym roku, mając 45 lat, a wcześniej byli pracownikami wojska?

Emerytura na nowych zasadach przysługuje żołnierzowi zwolnionemu z zawodowej służby wojskowej, który w dniu zwolnienia odbył co najmniej 25 lat służby w Wojsku Polskim. Jeżeli żołnierz zwolniony z czynnej służby nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury wojskowej lub wojskowej renty inwalidzkiej, wówczas od uposażenia wypłaconego mu do dnia zwolnienia ze służby (od którego nie odprowadzono składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe) przekazuje się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składki za ten okres, przewidziane w ustawie z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Po jakim czasie może być awansowany żołnierz terytorialnej służby wojskowej? Czy jest różnica dotycząca okresu, od którego uzależnia się mianowanie w przypadku żołnierzy, którzy w WOT złożyli przysięgę wojskową, oraz tych, którzy zdobyli stopień wiele lat wcześniej w innej służbie?

Zgodnie z art. 140 ust. 17 ustawy z 11 marca 2023 r. o obronie ojczyzny mianowanie żołnierza na kolejny wyższy stopień wojskowy może nastąpić po upływie trzech lat od dnia poprzedniego mianowania. Z kolei zgodnie z ust. 18, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, jeśli przemawiają za tym potrzeby sił zbrojnych, żołnierz może być mianowany na kolejny wyższy stopień wojskowy przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 17, jednak nie krótszym niż 2 lata. Należy zaznaczyć, że obecnie procedowany jest projekt ustawy przewidujący nowelizację tych przepisów (druk sejmowy 3409).

W przypadku osób, które otrzymały stopień równorzędny ze stopniem posiadanym w innej służbie, a do służby wojskowej zostały przyjęte po zwolnieniu z tamtej służby, okres liczy się od dnia otrzymania stopnia w siłach zbrojnych. Wynika to z faktu, że chodzi o okres od dnia mianowania na stopień wojskowy, a nie na stopień w innej służbie.

Jedynie w przypadku osób, które zostały przeniesione z innej służby (za zgodą ministra obrony narodowej oraz ministra nadzorującego daną służbę, w trybie art. 137 ustawy), do okresu służby, od którego uzależnione jest mianowanie na wyższy stopień wojskowy lub wyznaczenie na wyższe stanowisko służbowe, wlicza się okres posiadania równorzędnego stopnia służbowego w danej służbie oraz okres zajmowania równorzędnego stanowiska w danej służbie (art. 137 ust. 3).

Jaka powinna być wysokość gratyfikacji urlopowej w przypadku żołnierza zwalnianego z zawodowej służby wojskowej z dniem 31 marca 2023 roku? Zgodnie z art. 446 ust. 4 ustawy o obronie ojczyzny wysokość gratyfikacji urlopowej na jedną osobę uwzględnianą przy ustalaniu jej wysokości nie może być niższa niż 35% najniższego uposażenia zasadniczego żołnierza zawodowego, obowiązującego w dniu 1 stycznia roku kalendarzowego. Od 1 marca 2023 r. wysokość najniższego uposażenia żołnierza zawodowego, zgodnie z rozporządzeniem MON z 27 marca 2023 r. w sprawie stawek uposażenia zasadniczego, wynosi 4960 zł. Czy w takim przypadku gratyfikacja urlopowa powinna być naliczona przy uwzględnieniu starej czy nowej kwoty najniższego uposażenia żołnierza zawodowego?

Przedmiotową kwestię reguluje § 2 ust. 2 rozporządzenia ministra obrony narodowej z 15 maja 2023 r. w sprawie gratyfikacji urlopowej żołnierzy zawodowych (DzU poz. 1025). Zgodnie z nim w przypadku podwyższenia najniższego uposażenia zasadniczego w trakcie roku kalendarzowego gratyfikację urlopową wypłaca się żołnierzom, uwzględniając to podwyższenie. Żołnierzom, którym wypłacono już gratyfikację urlopową za ten rok, wypłaca się z urzędu odpowiednie wyrównanie wypłaconej gratyfikacji.

Proszę o interpretację rozporządzenia MON z 20 lutego 2023 r. w sprawie wyznaczania żołnierzy zawodowych na stanowiska służbowe i zwalniania z tych stanowisk. Chodzi mi szczególnie o wyznaczenie kapitana na oficera starszego (majora) i związany z tym zapis o konieczności ukończenia studiów podyplomowych na krajowej lub zagranicznej uczelni wojskowej lub posiadanie stopnia naukowego doktora. Co ze studiami podyplomowymi na uczelniach cywilnych?

Art. 192 ust. 4 pkt 1 ustawy o obronie ojczyzny określa, że wyznaczenie na kolejne stanowisko służbowe żołnierza zawodowego jest uzależnione od ukończenia kursu, szkolenia, stażu lub specjalizacji, w zależności od wymaganych kwalifikacji. W przypadku wyznaczenia oficera od stopnia etatowego majora (komandora podporucznika) – wymagane jest ukończenie studiów podyplomowych na uczelni wojskowej lub posiadanie stopnia naukowego doktora. Wskazane powyżej regulacje dotyczące wymaganego wykształcenia doprecyzowano w art. 192 ust. 5 ustawy, gdzie zapisano, że na równi ze świadectwem lub dyplomem uczelni wojskowej są traktowane świadectwa lub dyplomy zagranicznych oraz krajowych szkół i uczelni.

Natomiast rozporządzenie ministra obrony narodowej z 20 lutego 2023 r. w sprawie wyznaczania żołnierzy zawodowych na stanowiska służbowe i zwalniania z tych stanowisk (DzU poz. 413) określa wymagania kwalifikacyjne dotyczące wyznaczenia na poszczególne stanowiska służbowe, gdzie w przypadku oficerów starszych (majora, komandora podporucznika) wskazano jako wymóg ukończenie studiów podyplomowych na krajowej lub zagranicznej uczelni wojskowej lub posiadanie stopnia naukowego doktora.

W przypadku wyznaczania na stanowiska służbowe w korpusie oficerów zawodowych z pionu funkcjonalnego dowódczo-sztabowego wymagania dotyczące ukończonych studiów określone zostały w § 4 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia. Wskazano tam jako preferowane studia podyplomowe ukończone we właściwym dla tego pionu zakresie i określonym w karcie opisu stanowiska służbowego, prowadzone na krajowej lub zagranicznej uczelni wojskowej.

Natomiast dla pionu funkcjonalnego szczególnego i pionu funkcjonalnego zabezpieczenia wymagania zawarto w § 4 ust. 2 pkt 2. Wskazano tam, że preferowane są studia podyplomowe ukończone na właściwych dla tych pionów i określonych w karcie opisu stanowiska służbowego zakresach, prowadzone na krajowej lub zagranicznej uczelni wojskowej, a w przypadku braku możliwości ukończenia tych studiów na uczelni wojskowej – na krajowej lub zagranicznej uczelni innej niż uczelnia wojskowa.

Wobec powyższego w procesie wyznaczania oficera młodszego na stanowisko, na którym wymagane są ukończone studia podyplomowe, należy za każdym razem dokonać indywidualnej analizy zgodności wykształcenia z wymienionymi wymogami.

Czy jest możliwe powierzenie żołnierzowi – zastępcy dowódcy batalionu czasowego pełnienia obowiązków na stanowisku dowódcy batalionu, które jest czasowo nieobsadzone?

Problematyka powierzenia żołnierzowi czasowego pełnienia obowiązków została uregulowana w art. 208 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny i uszczegółowiona w rozporządzeniu ministra obrony narodowej z 20 lutego 2023 r. w sprawie wyznaczania żołnierzy zawodowych na stanowiska służbowe i zwalniania z tych stanowisk (DzU poz. 413). Odnosząc się do postawionego pytania dotyczącego możliwości powierzenia obowiązków służbowych żołnierzowi – zastępcy dowódcy batalionu na stanowisku dowódcy batalionu, trzeba wskazać, że rozpoznanie przedmiotowego pytania należy uzależnić od rozróżnienia struktury organizacyjnej jednostki wojskowej batalionu. W przypadku batalionu samodzielnego zasady czasowego powierzenia obowiązków na stanowisku dowódcy jednostki wojskowej określa § 31 ust. 6 rozporządzenia. Zgodnie z tym przepisem w razie nieobecności dowódcy jednostki wojskowej trwającej do 30 dni kalendarzowych nie powierza się czasowego pełnienia obowiązków na tym stanowisku jego zastępcy. Wobec powyższego zastępca dowódcy jednostki wojskowej podczas nieobecności etatowego dowódcy wykonuje obowiązki zgodnie z posiadanymi kompetencjami. Natomiast w przypadku batalionu niesamodzielnego czasowe powierzenie obowiązków służbowych na stanowisku dowódcy batalionu zastępcy tego dowódcy jest możliwe na zasadach ogólnych.

Żołnierz zawodowy przebywa w okresie od 3.11.2022 r. do 2.11.2023 r. na urlopie wychowawczym, czyli równe 12 miesięcy. Czy w takim przypadku przysługuje mu za 2023 rok urlop wypoczynkowy i dodatkowy urlop wypoczynkowy w pełnym wymiarze, czy tylko w wymiarze proporcjonalnym za pozostałą część 2023 r.?

Zgodnie z art. 286 ustawy z 11 marca 2022 r. o obronie ojczyzny żołnierz zawodowy ma prawo do urlopu wychowawczego na zasadach i w wymiarze określonych w przepisach ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Wymiar urlopu wychowawczego dla żołnierzy zawodowych przedstawia się następująco: w przypadku, gdy urlop wychowawczy żołnierza zawodowego trwa do 12 miesięcy, żołnierz będzie uprawniony do urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze. Natomiast w przypadku zakończenia lub zrezygnowania z urlopu wychowawczego trwającego powyżej 12 miesięcy, urlop wypoczynkowy będzie naliczany proporcjonalnie zgodnie z dyspozycją wskazaną w art. 280 ust. 3 ustawy.