W Stambule odbyła się kolejna faza rozmów pokojowych. Ukraina deklaruje, że rozważa przyjęcie statusu państwa neutralnego, a Rosja ma zakończyć operację na odcinku kijowskim i czernihowskim. Przełom? Być może jeszcze za wcześnie, by to stwierdzić, ale widać wyraźne zbliżenie się stanowisk obu stron. Czas pokaże, czy za deklaracjami dobrej woli podążą czyny.

Żadna poprzednia tura rozmów ukraińsko-rosyjskich nie przyniosła tylu optymistycznych komentarzy jak ta zakończona dzisiaj w Stambule. I choć zarówno politycy, jak i eksperci zalecają daleko idącą wstrzemięźliwość w ogłaszaniu przełomu, widać, że obie strony wykonały ruch w kierunku kompromisu. Ukraińcy potwierdzili możliwość przyjęcia statusu państwa neutralnego w zamian za międzynarodowe gwarancje bezpieczeństwa. Według Dawida Arachamiji, przedstawiciela ukraińskiej delegacji, miałyby one zostać złożone przez stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ, Turcję, Niemcy, Kanadę, Włochy, Izrael oraz Polskę. Dyplomata zaznaczył, że zaproponowane rozwiązanie działałoby na zasadach zbliżonych do 5 Artykułu Traktatu Północnoatlantyckiego oraz zakładało pomoc militarną i zamknięcie przestrzeni powietrznej nad Ukrainą.

Zgodnie z zapowiedzią Mychajła Podolaka, doradcy prezydenta Wołodymyra Zełenskiego, o akceptację statusu neutralności wraz z gwarancjami bezpieczeństwa Ukraińcy zostaną zapytani w ogólnokrajowym referendum. – Będzie to referendum, w którym wszyscy obywatele Ukrainy wyrażą swoje stanowisko w sprawie tej umowy oraz jej funkcjonowania. Dopiero po tej aprobacie będzie ona ratyfikowana przez parlamenty krajów gwarantów i parlament Ukrainy – stwierdził w ukraińskiej telewizji Mychajło Podolak. Umowa pokojowa zobowiązywałaby Ukrainę do rezygnacji z członkostwa w NATO i budowy baz wojskowych obcych państw na swoim terytorium. Nie obejmowałaby także Krymu. – W odniesieniu do terytoriów Krymu i Sewastopola, w ciągu najbliższych 15 lat miałyby się odbywać rozmowy dwustronne na temat statusu tych terytoriów. W tym czasie miałoby nie być działań wojennych – powiedział doradca prezydenta Ukrainy. Traktat miałby zostać podpisany dopiero po zawieszeniu broni i całkowitym wycofaniu się sił rosyjskich na pozycje sprzed 24 lutego 2022 roku.

Przebieg negocjacji skomentował także Władimir Miediński, przewodniczący rosyjskiej delegacji, który określił rozmowy jako konstruktywne. Rosyjski dyplomata zapowiedział także podjęcie kroków w kierunku deeskalacji trwających walk oraz organizacji spotkania prezydenta Wołodymyra Zełenskiego z Władimirem Putinem. – Po dzisiejszej rozmowie zaproponowaliśmy rozwiązanie, zgodnie z którym spotkanie głów państw jest możliwe jednocześnie z podpisaniem traktatu przez ministrów spraw zagranicznych. W trakcie podpisania i rozpatrywania szczegółów traktatu, będzie można dyskutować o różnych szczegółach – stwierdził Władimir Miedinski w wypowiedzi dla agencji TASS. Zarazem rosyjska dyplomacja ogłosiła ograniczenie aktywności wojskowej w rejonie Kijowa i Czernihowa. Decyzja ta ma być podyktowana chęcią zbudowania wzajemnego zaufania podczas dalszych rozmów pokojowych. We wtorkowe popołudnie Sztab Generalny Sił Zbrojnych Ukrainy potwierdził, że część rosyjskich jednostek rzeczywiście wycofuje się z pozycji w pobliżu obu miast.

– Zobaczymy – odpowiedział Joe Biden, zapytany o komentarz do dzisiejszych deklaracji ze strony Rosji. – Nie spodziewam się niczego, póki nie zobaczę realnych działań – dodał prezydent Stanów Zjednoczonych.

Tymczasem w kilku miejscach frontu ukraińskim siłom zbrojnym udało się wyprowadzić kontruderzenia. Działo się tak w rejonie Kijowa, Chersonia oraz Krzywego Rogu. Na kilkanaście godzin przywrócono także działanie korytarzy humanitarnych, którymi mogli się ewakuować mieszkańcy m.in. Melitopola i Enerhodaru. W bardzo trudnej sytuacji dalej pozostają cywile w oblężonym Mariupolu. Podczas telewystąpienia w duńskim parlamencie, prezydent Wołodymyr Zełenski zaznaczył, że Mariupolu zniszczono ponad 90% domów. – Można powiedzieć, że intensywność prowadzonych przeciwko nam działań wojennych jest większa niż podczas drugiej wojny światowej – stwierdził prezydent Ukrainy. Zgodnie z aktualnym raportem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. uchodźców od początku rosyjskiej inwazji z Ukrainy uciekło już ponad 3,9 mln ludzi.

Agencja Interfax potwierdziła zapowiedzi o mobilizacji w Rosji, która ma zostać ogłoszona już 1 kwietnia. Według rosyjskiego ministra obrony Siergieja Szojgu, do służby wojskowej ma zostać powołanych 134,5 tys. obywateli Rosji. – Zgodnie z dekretem prezydenckim zostaną oni skierowani do sił zbrojnych i innych struktur, w których pełniona jest służba wojskowa. To mniejsza liczba rekrutów niż ta z wiosny 2021 roku – powiedział minister Szojgu. Pierwsi poborowi mają trafić do wojska w trzecim tygodniu maja. Interfax zauważa, że zeszłoroczny pobór rozpoczął się 15 kwietnia i objął 150 osób mniej. Na spotkaniu z kierownictwem sił zbrojnych rosyjski minister obrony stwierdził również, że Rosjanie zrealizowali pierwszy etap planu ataku na Ukrainę. Według słów ministra Szojgu, pozwoli to osiągnąć główny cel, czyli "wyzwolenie" Donbasu. To pierwsze publiczne wystąpienie rosyjskiego szefa obrony od 11 marca.

W Warszawie na posiedzeniu Rady Ministrów przyjęto projekt ustawy o szczególnych działaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę. Zakłada on m.in. zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych należących do osób oraz podmiotów, które zostaną wpisane na listę prowadzoną przez ministerstwo spraw wewnętrznych i administracji. – Projekt ustawy o mrożeniu majątków na terenie Polski zakłada, że będziemy blokować majątki podmiotów, które przyczyniają się do inwazji na suwerenną Ukrainę. Rozszerzamy przepisy krajowe idąc dalej niż do tej pory były posunięte sankcje unijne – mówił Piotr Muller, rzecznik rządu. – Chciałbym podkreślić, że mówimy o mrożeniu aktywów. Do konfiskaty zasobów mrożonych niezbędna jest zmiana Konstytucji, ale czas mrożenia zabezpieczy te majątki, żeby po zmianie przepisów konstytucyjnych można było przyjąć kolejne działania – dodał rzecznik rządu.

Rada Ministrów przyjęła także przepisy, które na poziomie krajowym blokują import węgla. – Zdajemy sobie sprawę, że może budzić to wątpliwości prawne. Niestety uzasadnione wątpliwości, ale nie możemy dalej czekać na reakcję UE w tym zakresie (…). Zdajemy sobie sprawę z ryzyka przed Trybunałem Sprawiedliwości UE. Mówię o tym publicznie, bo obawiam się w przyszłości tych postępowań przed TSUE. Ale nie chcemy pozwolić, aby dalej taki import był możliwy na terenie Polski – zaznaczył Piotr Muller. Węgiel pochodzący z Rosji stanowi ponad 80% importu krajowego. Na posiedzeniu przyjęto także projekt ustawy o zespole pomocy humanitarno-medycznej, który ma zapewniać pomoc ratującą zdrowie i życie poza granicami kraju.

Dyrektor Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (International Atomic Energy Agency – IAEA) Rafael Mariano Grossi przebywa w Ukrainie, gdzie rozmawia o bezpieczeństwie ukraińskich elektrowni jądrowych. IAEA ma oferować pomoc techniczną zmniejszającą ryzyko wypadku w okupowanych przez Rosjan obiektach. “Ukraina poprosiła o naszą pomoc w zakresie bezpieczeństwa i ochrony. Teraz zaczniemy ją dostarczać. Ukraina ma jeden z największych w Europie programów energetyki jądrowej. Nasza obecność tam, gdzie jest to konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa jądrowego, ma ogromne znaczenie” – czytamy w komunikacie dyrektora Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Na początku marca w wyniku rosyjskiego ostrzału doszło do pożaru na terenie elektrowni jądrowej w Zaporożu. Z kolei elektrownia w Czarnobylu ma problemy z dostawami prądu, od których zależy funkcjonowanie systemów bezpieczeństwa wygaszonych reaktorów.