moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Ostatnia walka „Gryfa” i „Wichra”

Poranek 3 września 1939 roku rozpoczął się dla okrętów „Wicher” i „Gryf” dość dobrze. Pojedynek artyleryjski z niemieckimi niszczycielami zakończył się sukcesem. Nic nie zapowiadało wydarzeń, w wyniku których polska marynarka wojenna straci w trzecim dniu wojny swoje dwa nowoczesne okręty.


ORP Wicher.

„Do dziś śnią mi się po nocach spływający krwią pokład „Gryfa” i porozrzucane szczątki moich kolegów na przybudówkach po którymś z kolei nalocie Luftwaffe” – wspominał po latach w wywiadzie dla „Polski Zbrojnej” st. mar. Stanisław Pyrek, jeden z członków załogi. Trzeci września zapisał się w historii polskiej marynarki jako jeden z tragiczniejszych dni wojny.

 

Poranne starcie

Niemieckie niszczyciele „Leberecht Maass” oraz „Wolfgang Zenker” podeszły wczesnym rankiem do polskiego wybrzeża. Znajdujący się na pokładzie dowódca sił morskich we wschodniej części Morza Bałtyckiego kontradmirał Günther Lütjens chciał się upewnić, czy bateria im. Laskowskiego na Helu została zniszczona po całonocnych atakach niemieckiego lotnictwa. Na ich drodze znalazły się polskie okręty – stawiacz min „Gryf” oraz niszczyciel „Wicher”. Niestety rozkaz dowództwa marynarki wojennej nakazywał im pozostać w porcie na Helu i tam się bronić.

Pierwsza salwa z niemieckich okrętów o godzinie 6.55 była całkowicie niecelna. Pociski spadły aż 3000 m od polskich jednostek. Niemcy, mimo iż warunki pogodowe były sprzyjające, źle przygotowali atak artyleryjski. Załoga musiała w pośpiechu korygować parametry. Polskie okręty odpowiedziały ogniem z pewnym opóźnieniem, ale już pierwsza salwa była celna. Po początkowym zamieszaniu obie strony zaczęły skutecznie prowadzić ogień. Ostrzał rozpoczęła także bateria Laskowskiego ze swoimi czterema działami kal. 152,4 mm. Po pięciominutowej walce niemieckie niszczyciele postawiły zasłonę dymną i wycofały się. Początkowo sądzono nawet, że „Leberecht Maass” zatonął.

Po ciężkich doświadczeniach z 1 września zakończone sukcesem starcie z wrogimi okrętami było wyraźnie optymistycznym akcentem. Niestety, radość obrońców nie trwała długo. Walka artyleryjska, która przybrała niekorzystny obrót dla niemieckich okrętów stała się sygnałem do rozpoczęcia ataków lotniczych. Polska artyleria przeciwlotnicza nie była w stanie odeprzeć wszystkich nalotów. „Wicher” i „Gryf” rozpoczęły nierówną walkę.

Artylerzyści z „Wichra”

Pierwszy atak lotniczy z wykorzystaniem bombowców nurkujących rozpoczął się koło godziny 9 rano. Niemieccy piloci szybko zauważyli, że słabiej broni się „Gryf” i to na nim skupili swoją uwagę. Działa przeciwlotnicze na okręcie zostały uszkodzone. Załoga jednak nie odpuszczała, strzelając do nadlatujących samolotów z czterech najcięższych karabinów maszynowych. Żołnierzom udało się nawet zestrzelić jeden z bombowców, co w tych okolicznościach należy uznać za duży sukces. W końcu jedna z serii bomb zrzucanych ze „sztukasów” trafiła w rufę „Gryfa”. Doszło do poważnych uszkodzeń, zabitych było kilku marynarzy, a na pokładzie wybuchł pożar. Mimo trwających nalotów, dowódca okrętu, kmdr por. Stanisław Hryniewiecki, postanowił ratować jednostkę. Zalano rufowe komory amunicyjne, aby uniknąć eksplozji, a marynarze próbowali ugasić pożar. Dowódca wiedział, że okręt bez gruntownego remontu nie byłby już w stanie wyjść z portu, ale jego główne uzbrojenie zostało uratowane, więc nadal mógłby bronić Helu.

Gdy „Gryf” toczył swoją ostatnią walkę, tuż obok tonął ORP „Wicher”. Stojąc w porcie, okręt pozbawiony możliwości manewrowania stał się łatwym celem. Kiedy nadleciały niemieckie samoloty, załoga „Wichra” otworzyła ogień, ale okręt został trafiony dwoma 250-kilogramowymi bombami. Zniszczenia okazały się ogromne. Los jednostki przesądził atak kolejnej maszyny, która zrzuciła dwie 50-kilogramowe bomby. Dla „Wichra” nie było już ratunku. Pokład zalany był krwią zabitych i rannych, a okręt płonąc, zaczynał nabierać wody. Dowódca kmdr por. Stefan de Walden wydał rozkaz opuszczenia jednostki. Artylerzyści, podejmując największe ryzyko, prowadzili ogień do samego końca, dopóki woda nie zalała ich działek i karabinów. Dzięki temu umożliwili ewakuację reszty załogi. Niemcy, nie zważając na prawo międzynarodowe, strzelali z broni pokładowej nawet do znajdujących się w wodzie rozbitków.

Tymczasem załoga „Gryfa” przetrwała kolejny atak lotniczy. Śmiertelny cios nadszedł o 17.25 podczas trzeciego już tego dnia nalotu, który prowadziły wodnosamoloty. Kilka bomb trafiło w cel. Wybuchł pożar, który objął nie tylko pokład, ale także rozprzestrzenił się na wodę wokół okrętu. Płonęło paliwo, wyciekające z uszkodzonych zbiorników. Pokład „Gryfa” był tak mocno uszkodzony, że prowadzenie akcji gaśniczej było niemożliwe. Dowódca kmdr por. Stanisław Hryniewiecki wydał rozkaz opuszczenia okrętu.

Kontrowersyjna decyzja

Decyzja dowództwa marynarki wojennej o pozostawieniu „Gryfa” i „Wichra” w porcie na Helu zapadła 2 września i od samego początku budziła dużo kontrowersji. Nie zgadzał się z nią kmdr por. Stefan de Walden, dowodzący „Wichrem”. Musiał jednak rozkaz wykonać. Trudno wyjaśnić motywację admiralicji. Prawdopodobnie miał na nią wpływ wstrząs wywołany wydarzeniami z 1 września (m.in. utrata ORP „Mazur” w starciu z niemieckim lotnictwem). Wciąż pokutowało także przekonanie z czasów I wojny światowej, że okręty w bazach są bezpieczniejsze niż na morzu. Niestety, strona polska nie dysponowała odpowiednio silną artylerią przeciwlotniczą, żeby zapewnić obu jednostkom bezpieczeństwo. Co prawda „Gryf” był uszkodzony i miał ograniczone możliwości manewrowania, jednak „Wicher” był w momencie podjęcia decyzji w pełni sprawny. Skierowanie tych jednostek – jako pływających baterii – do ochrony Helu, oznaczało wyłączenie ich z działań na morzu. Tymczasem pomimo przewagi Kriegsmarine w Zatoce Gdańskiej istniały pewne szanse działania, chociażby w postaci nocnych wypadów. Zakotwiczone okręty stały się zaś niezwykle łatwym celem dla artylerii i lotnictwa nieprzyjaciela. „Wicher”, którego załoga przed wojną osiągała podczas ćwiczeń strzeleckich najlepsze wyniki ze wszystkich polskich niszczycieli (pozostałe trzy ewakuowano do Wielkiej Brytanii w ramach planu „Peking” 30.08.1939 r.), niestety nie dostał szansy, by w pełni wykorzystać swoje możliwości w czasie wojny.

dr Anna Pastorek , historyk wojskowości, Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Tysiące dronów dla armii
 
Pod żaglami – niepokonani z AMW
Podchorążowie z AWL na podium w grach wojennych w Waszyngtonie!
Zapraszamy na „Wakacje z wojskiem”
MON: Polska nie wyśle wojsk na Ukrainę
Święto zwiadowców
Typhoony i Gripeny nad Bałtykiem
Składy wysokiego ryzyka
Mistrzyni olimpijska najszybsza na Bali
Gdy zgasną światła
Ukraińcy i Rosjanie spotkali się pierwszy raz od 2022 roku
Ogień z nabrzeża
Pilecki – mniej znane oblicze bohatera
Pierwsza misja Gripenów
Sport kształtuje mentalność
Zawody West Point. Kadeci AWL-u z ósmą lokatą
Bohater odtrącony
Żołnierz influencer?
Walka pod napięciem
Historyczna umowa z Francją
Apache’e nadlatują
Historyczne zwycięstwo Ukraińców w potyczce morsko-powietrznej
Każdego dnia trzeba podtrzymywać pamięć o naszej historii
Wojskowe widowisko w Zakopanem
Atak na masową skalę. Terytorialsi ćwiczyli z amerykańskimi żołnierzami
Na pomoc po katastrofie
Na początek: musztra i obsługa broni
Pamięć o polskich bohaterach z Monte Cassino
Narodowy Dzień Zwycięstwa z żołnierzami
Poznajcie Głuptaka – polskiego kamikadze
Pamiętamy o bohaterach spod Monte Cassino
DriX – towarzysz okrętu
Bezzałogowce w Wojsku Polskim – serwis specjalny
AI w służbie MON-u
Nowy prezes PGZ-etu
Misja PKW „Olimp” doceniona
Ukwiał z Gdańska
Zarzuty w sprawie ujawnienia fragmentów planu „Warta”
Szkice strzelca spod Monte Cassino
Long Range. Mamy nowych mistrzów Polski
Polskie Pioruny dla Belgii
Sojusznicy w obronie Europy, czyli „Defender ‘25”
Nasi czołgiści najlepsi
Władysław Kosiniak-Kamysz: Nasza strategia to strategia na rzecz pokoju
Więcej na mieszkanie za granicą
Polska dołącza do satelitarnej elity
Gdy sekundy decydują o życiu
Podniebny Pegaz
Mamy pierwszych pilotów F-35
Polska 1 Dywizja Pancerna zajęła Wilhelmshaven
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Nowa partia Abramsów już w Polsce
„Przekazał narodowi dziedzictwo myśli o honor i potęgę państwa dbałej”
Wiedza na trudne czasy
Pod siatką o medale mistrzostw WP
Gra o kapitulację
Koniec wojny, którego nie znamy
Nurkowie bojowi WS wyróżnieni
Pracowity dyżur Typhoonów
Wspólna wola obrony
Czołgi końca wojny
Obierki z błotem
Jeszcze więcej OPW w roku 2025
Jak daleko do końca wojny?
Pegaz nad Europą
Wakacje? To czas na wojsko
Bat na wrogów i niepokornych
Sportowcy z „armii mistrzów” pokazali klasę
Tarcza Wschód. Porozumienia z Lasami i KOWR-em
Kontrakty dla firm produkujących na rzecz obronności
Szef MSZ do Rosji: Nigdy więcej nie będziecie tu rządzić
Polska i Norwegia zacieśniają stosunki
Biało-czerwona na Monte Cassino
Ustawa bliżej żołnierzy
Wsparcie dla polskich Abramsów
Basen dla Rosomaka
Medycy dla „Tarczy Wschód”
Zostań cyberlegionistą! Wojsko rusza z nowym programem
Międzynarodowe manewry pod polskim dowództwem
Spartakiadowe zmagania w Łasku
Piorun – polska wizytówka

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO