moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Sikorski–Majski, czyli układ, który uratował Sybiraków

Przywrócenie polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych, powstanie polskiej armii w ZSRS i zwolnienie z więzień i łagrów obywateli II RP. To najważniejsze ustalenia układu zawartego 80 lat temu przez premiera gen. Władysława Sikorskiego i Iwana Majskiego, ambasadora ZSRR w Londynie. Układ pozwolił na ewakuację tysięcy Polaków z „nieludzkiej ziemi”.


Podpisanie układu, Londyn, 30 lipca 1941. Od lewej: Władysław Sikorski, Anthony Eden, Winston Churchill i Iwan Majski. Fot. Wikipedia

„Prysnął związek hitlerowsko-bolszewicki, będący u początku tej straszliwej katastrofy, której ofiarą padła Polska. (...) Możemy chyba przypuszczać, że Rosja uzna za niebyły pakt z Niemcami z 1939 roku. (...) Tysiące Polaków i Polek cierpi dotąd w więzieniach rosyjskich. Czyż nie byłoby rzeczą uczciwą i celową przywrócić tym ludziom swobodę?” – mówił 26 czerwca 1941 roku w radiowym przemówieniu gen. Władysław Sikorski, premier rządu RP i Naczelny Wódz.

Cztery dni wcześniej wojska hitlerowskie rozpoczęły ofensywę przeciwko Związkowi Sowieckiemu, dotychczasowemu sojusznikowi. Automatycznie ZSRS stał się partnerem Brytyjczyków. Od tego momentu rządowi premiera Winstona Churchillowi zależało na normalizacji polsko-radzieckich stosunków dyplomatycznych, zerwanych dwa lata wcześniej po agresji Sowietów na Polskę 17 września 1939 roku. – Miało to służyć utworzeniu skutecznej koalicji antyhitlerowskiej i zachęceniu Związku Sowieckiego do walki z III Rzeszą – mówi dr Janusz Kowalewski, historyk zajmujący się dziejami Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Kwestia granic

Rozpoczęły się rokowania. Nie były one łatwe, bo Polska chciała zapisu o przywróceniu granicy sprzed 17 września 1939 roku. Sowieci sprzeciwiali się takiemu rozwiązaniu. Pod naciskiem rządu brytyjskiego gen. Sikorski zgodził się, by odłożyć negocjacje w sprawie granicy na przyszłość. Taka decyzja podzieliła polskie elity. Część ministrów rządu emigracyjnego podało się do dymisji: szef dyplomacji August Zaleski, minister bez teki gen. Kazimierz Sosnkowski oraz minister sprawiedliwości Marian Seyda. – Ich zdaniem gen. Sikorski nie powinien zgodzić się na podpisanie układu bez gwarancji dotyczącej granic – tłumaczy historyk.

Dla Naczelnego Wodza priorytetem było jednak stworzenie polskiej armii i ratowanie setek tysięcy polskich obywateli znajdujących się od września 1939 roku w sowieckiej niewoli. Wielu z nich zostało wymordowanych, inni umierali z głodu i panujących warunków.

Otwarte bramy

Polsko-radzieckie porozumienie podpisali 30 lipca 1941 roku gen. Sikorski i Iwan Majski, ambasador ZSRS w Londynie. „Ściskamy sobie dłonie i żegnamy się. Kamerzyści chcą sfilmować Sikorskiego i mnie, jak podajemy sobie ręce. Spełniamy ich życzenie” – opisał w dziennikach Majski.

Zgodnie z pierwszym punktem porozumienia, nazwanego od nazwisk sygnatariuszy „układem Sikorski–Majski”, moc tracił traktat niemiecko-radziecki z 1939 roku tzw. pakt Ribbentrop–Mołotow. Polska i ZSRS ponownie nawiązały stosunki dyplomatyczne. Porozumienie zawierało także zgodę Moskwy na utworzenie na sowieckim terytorium Armii Polskiej pod polskim dowództwem oraz deklarację wspólnej walki Polski i ZSRS z hitlerowskimi Niemcami.

Protokół dodatkowy do układu mówił natomiast o zwolnieniu Polaków z sowieckich więzień i łagrów. „Rząd ZSRS udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni swobody na terytorium ZSRS, bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych odpowiednich powodów” – zapisano. – Zapis o amnestii był krzywdzący, ponieważ Polacy nie zostali nigdy skazani i byli więzieni nielegalnie – wyjaśnia dr Kowalewski. Punkt ten jednak umożliwił zwolnienie tysięcy polskich więźniów przebywających w radzieckiej niewoli i miejscach zesłań, w tym żołnierzy przetrzymywanych w obozach jenieckich.

Uformowano z nich Armię Polską na Wschodzie pod dowództwem gen. Władysława Andersa, która wraz z polską ludnością cywilną w sierpniu 1942 roku opuściła terytorium ZSRS.

Cień Katynia

Zdaniem dr. Kowalewskiego trudno dziś wyrokować, czy latem 1941 roku była możliwość uzyskania przez gen. Sikorskiego ustaleń w kwestii granicy polsko – sowieckiej i czy Związek Radziecki był gotowy do jakichkolwiek ustępstw w tej sprawie. – Wydaje mi się, że przy ówczesnej postawie Brytyjczyków nie było takich możliwości, a szybkie zawarcie układu uratowało tysiące polskich więźniów przebywających w łagrach – uważa historyk.

Porozumienie polsko-sowieckie nie było zbyt trwałe. W kwietniu 1943 roku po odkryciu przez Niemców masowych grobów polskich oficerów zamordowanych w Katyniu polski rząd w Londynie zażądał od strony radzieckiej wyjaśnień i zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o dochodzenie w tej sprawie. W odpowiedzi Sowieci 25 kwietnia jednostronnie wypowiedzieli układ Sikorski–Majski, zrywając tym samym stosunki dyplomatyczne z polskim rządem.

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: Wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


„Road Runner” w Libanie
Awaryjne lądowanie wojskowego śmigłowca
Trenują przed „Zapadem ‘25”
Detect & Classify: satelity z AI
Polski udział w produkcji F-16 i F-35
Cena wolności. Powstańcze wspomnienia
Skoordynowane zarządzanie w kryzysie
Brytyjczycy żegnają Malbork
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Duże osiągnięcie polskich skoczków
Pilica+ coraz bliżej
Klucz do bezpieczeństwa
Śmierć pilota F-16. Trwa badanie przyczyn wypadku
Dwie agresje, dwie okupacje
Wyczekiwane przyspieszenie
NATO ćwiczy na Bałtyku. Z polskim udziałem
Beret „na rekinka” lub koguta
Skorzystaj z szansy na zostanie oficerem
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Zakupy według potrzeb
Nowelizacja ustawy o obronie z podpisem prezydenta
Czas nowych inwestycji
Polskie siły zbrojne stawiają na nowoczesność
Nowe wcielenie Herona. Tym razem dla batalionu
Nowość Grupy WB na MSPO 2025: robot kroczący
Polski żołnierz pobił w Chinach rekord świata
Zwycięska batalia o stolicę
Wielkie zbrojenia za Odrą
Amerykańsko-rosyjski szczyt na Alasce
Modernizacja F-16 w polskich zakładach wojskowych
31 Baza Lotnictwa Taktycznego apeluje do mediów
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Baobab z miotaczem
Premier Tusk: MSPO robi wrażenie
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Orlik na Alfę
Hekatomba na Woli
Prezydent Nawrocki: Wieluń to symbol cierpienia
Premierowe strzelania Spike’ami z Apache’ów
Szczyt przywódców ws. Ukrainy
Tuga – postrach dronów
Strategiczne partnerstwo Polski i Kanady
Inowrocławscy saperzy z misją na południu
Świetne występy polskich żołnierzy
Na otwartym morzu mierzą daleko!
Szef Sztabu Generalnego: MSPO przykładem rewolucji dronowej
Premier i szefowa UE na granicy w Krynkach
Triumf żołnierzy-lekkoatletów
Pancerna pięść
Loty szkoleniowe na F-16 wstrzymane do odwołania
Relokacja wojsk na Podkarpaciu
Banki – nowi partnerzy PGZ-etu
Nie tylko K9. Koreańska oferta dla WOT-u
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Drones on the Offensive
Drony w ofensywie
Spotkanie Trump-Nawrocki
Kikimora o wielu twarzach
Lepsza efektywność
Polsko-koreańska spółka będzie produkować rakiety do wyrzutni Homar-K
Polska i Szwecja, razem na rzecz bezpieczeństwa
Na motocyklach śladami historii
Nietypowa premiera targowa
Radary, które widzą wszystko
Szczelna sieć dla Tarczy
Najmłodszy w rodzinie
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Norwegowie budują na polskim poligonie
Kadeci będą się uczyć obsługi dronów
Małopolscy terytorialsi tym razem walczyli z suszą
Informacja geoprzestrzenna na współczesnym polu walki
Ćwicz w szkole jak w wojsku!
Czarna skrzynka F-16 w rękach śledczych
Huta Stalowa Wola na MSPO
Szef MON-u upamiętnił pierwszych poległych w II wojnie
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Startuje „Żelazny obrońca”
Wicepremier Kosiniak-Kamysz rozmawia o technologiach nuklearnych
Westerplatte, 1 września 1939. Pamiętamy!
MON rozpoczyna współpracę z Ligą Obrony Kraju
Nocne ataki na Ukrainę
Z najlepszymi na planszy
Wojskowi szachiści z medalem NATO
Dron-śmigłowiec dla marynarki
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
„Był twarzą sił powietrznych”
Akt oskarżenia w sprawie planu „Warta”

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO