moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Naukowcy z MIIWŚ szukają szczątków westerplatczyków

Westerplatte jest dla Polaków miejscem pamięci i symbolem heroicznej walki w pierwszych dniach niemieckiej agresji. – Może się wydawać, że ten temat jest dobrze udokumentowany za pomocą relacji i zdjęć, ale to miejsce nadal kryje wiele tajemnic – mówi Filip Kuczma, szef archeologów z Muzeum II Wojny Światowej. Zespół ekspertów prowadzi tam badania od ośmiu lat, nieustannie dokonując często przełomowych odkryć.

85 lat po tym jak niemiecki pancernik „Schleswig-Holstein” przypłynął z rzekomo kurtuazyjną wizytą na półwysep Westerplatte, miejsce to za dnia tętni życiem. Piękna pogoda przyciąga turystów, którzy mogą przespacerować się w cieniu drzew w kierunku Pomnika Obrońców Wybrzeża. Po drodze mijają obiekty przypominające o historii Wojskowej Składnicy Tranzytowej, która funkcjonowała na półwyspie w latach 1926–1939. A przede wszystkim o ludziach broniących tej ziemi w pierwszych dniach września 1939 roku. Bohaterach, którym przez dekady nie oddawano należytego szacunku.

Co prawda symboliczny cmentarz z tablicą upamiętniającą obrońców Westerplatte i krzyżem (w PRL-u zastąpiono go czołgiem T-34) znajdował się tam od dawna. To tam w 1971 roku z wielką pompą pochowano mjr. Henryka Sucharskiego, komendanta WST, który zmarł we Włoszech w 1946 roku. Ale obok jego mogiły przez lata nie spoczywał żaden westerplatczyk. Szczątki dziewięciu polskich żołnierzy udało się odnaleźć dopiero w 2019 roku dzięki pracy archeologów z Muzeum II Wojny Światowej. Badania genetyczne pozwoliły ustalić tożsamość siedmiu poległych. Pod koniec 2022 roku odbyły się uroczystości pogrzebowe, w trakcie których obrońcy z WST zostali pochowani na nowym cmentarzu Żołnierzy Wojska Polskiego na Westerplatte.

REKLAMA

– Największym odkryciem i zaskoczeniem był fakt, że obrońcy Westerplatte przez tyle lat leżeli 25 m od poświęconego im cmentarza. Niektóre szczątki znajdowały się zaledwie 40 cm pod ziemią – mówi Filip Kuczma, kierownik Działu Archeologicznego MIIWŚ.

W poszukiwaniu prawdy

Archeolodzy z Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku pracują obecnie przy wykopaliskach, które rozpoczęły się w maju i planowo mają potrwać do listopada. Jest to XI etap badań archeologicznych na Westerplatte, zainicjowanych dopiero w 2016 roku przez nowo utworzone Muzeum Westerplatte i Wojny 1939.

Kuczma zwraca uwagę, że przed tą inicjatywą „większość działań na Westerplatte rozpoczynała się przed 1 września i kończyła wkrótce po rocznicowych obchodach”. O tym, co działo się tu w pierwszych dniach września 1939 roku, opowiadała jedynie wystawa w niewielkiej wartowni nr 1. Tuż po wojnie na obszarze WST, oddalonym od zamieszkanych dzielnic Gdańska, odbywało się detonowanie niewybuchów. W latach sześćdziesiątych wzniesiono tam słynny pomnik, który przez kolejne dekady był świadkiem wizyt światowych dygnitarzy. Ale dopiero osiem lat temu zaczęto należycie podchodzić do odkrywania tajemnic skrywanych przez ziemię na Westerplatte.

– Różni historycy mieli swoje dociekania, stawiali hipotezy. Ale nie są oni predysponowani, żeby ruszyć w teren i wbić łopatę – mówi Filip Kuczma. Dziś, osiem lat po rozpoczęciu prac archeologicznych, obszar dawnej WST jest cały czas badany przez naukowców, którzy dokonują nowych odkryć. – Z 24 ha obecnie dostępnego terenu przebadaliśmy za pomocą wykopów archeologicznych 7,5 tys. m2. Do tego dochodzą poszukiwania wykrywaczami metali (13,5 ha), badania geofizyczne (16 ha) i inne z użyciem nieinwazyjnych metod – relacjonuje kierownik Działu Archeologicznego Muzeum II Wojny Światowej. I dodaje, że celem prowadzonych prac nie jest przekopanie całego półwyspu. – Archeologia jest dziedziną nauki zajmującą się badaniem i dokumentowaniem materialnych pozostałości działań ludzkich „zapisanych” w ziemi. Jednocześnie podczas wykopalisk bezpowrotnie zniszczeniu ulegają wszystkie informacje w niej zawarte. Dlatego najważniejsze jest właściwe ich udokumentowanie. Trzeba zawsze zostawić coś dla kolejnych pokoleń archeologów z doskonalszymi metodami badawczymi – tłumaczy szef archeologów z MIIWŚ.

Saperzy wchodzą pierwsi

Za XI etap badań archeologicznych prowadzonych na Westerplatte odpowiedzialny jest zespół około 30 osób. W jego skład wchodzi dziewięciu archeologów, antropolog, fotograf, dokumentaliści, pracownicy fizyczni, medyk itd. – To praca zespołowa, wysiłek fizyczny i przede wszystkim umysłowy profesjonalistów w pełni oddanych sprawie dokumentowania oraz propagowania historii tego szczególnego miejsca – podkreśla Kuczma.

Podczas wykopalisk konieczna jest również obecność sapera, który sprawdza, czy odnalezione relikty nie są przedmiotami niebezpiecznymi. Od 2016 roku Wojsko Polskie i eksperci z prywatnych firm systematycznie oczyszczają kolejne części półwyspu z niewybuchów. Przedmioty o cechach bojowych, po skatalogowaniu przez naukowców, są wywożone na poligon i neutralizowane, a następnie saperzy wystawiają certyfikat, że dany obszar został przebadany na uśrednioną głębokość 30 cm. Taka jest procedura.

– W tym roku na terenie zwolnionym przez saperów odnaleźliśmy dużo poniżej 30 cm niemiecki pocisk haubiczny kalibru 150 mm – zdradza Kuczma. Obiekt miał cechy bojowe, więc został przejęty przez saperów marynarki wojennej z Rozewia. Naukowcom zależało jednak, by spróbować wypalić ładunek bez eksplozji. Odkryli bowiem, że identycznie wyglądający pocisk znalazł się na fotografii wykonanej przez Niemców w 1939 roku po zajęciu Westerplatte. – Wypalenie ładunku udało się częściowo, gdyż doszło tylko do małej eksplozji. Pocisk rozpadł się na mniejsze fragmenty, saperzy je zebrali i prawdopodobnie uda się je złożyć w całość. Dzięki powiązaniu z archiwalnym zdjęciem taki pocisk może być ciekawym elementem przyszłej wystawy – opowiada kierownik prac archeologicznych na Westerplatte.

Pocisk haubiczny to niejedyne takie znalezisko, które znajdowało się poniżej zasięgu sprzętu saperów. Archeolodzy natrafili m.in. na polski granat z wypalonym ładunkiem znaleziony w reliktach wartowni nr 5. Przy szczątkach polskiego żołnierza znajdował się pistolet z amunicją, ale ziemia Westerplatte skrywała także pociski muszkietowe z XVIII i początków XIX wieku.

– Westerplatte jest bardzo interesującym miejscem, które jeszcze około 300 lat temu w ogóle nie istniało. Ten teren miał zawsze bardzo duży potencjał militarny. Jednocześnie oprócz obiektów wojskowych rozwijała się tutaj infrastruktura kurortowa. Każdego roku przyjeżdżały tu tysiące wczasowiczów, którzy wypoczywali w sąsiedztwie fortyfikacji – mówi szef archeologów, którzy prowadząc najnowsze wykopaliska, natknęli się m.in. na ceglane pozostałości po jednym z domów wczasowych. Ale także na szczątki najpewniej sowieckiego żołnierza.

Obecny etap badań archeologicznych jest ściśle związany z inwestycją, która trwa na Westerplatte. Wykopaliska są prowadzone m.in. w miejscu, gdzie ma przebiegać droga pożarowa do nowego pawilonu Muzeum Westerplatte i Wojny 1939. Jednocześnie naukowcy cały czas poszukują ciał trzech westerplatczyków. – Dopóki jest szansa na ich odnalezienie, badania powinny być kontynuowane. Oni po prostu zasługują na godny pochówek obok swoich towarzyszy broni i dowódcy – zaznacza Kuczma.

Muzeum Westerplatte i Wojny 1939 to priorytetowa inwestycja Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, finansowana i wspierana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Pawilon wystawienniczy będzie się znajdował pod ziemią placu z napisem „Nigdy więcej wojny” nieopodal Pomnika Obrońców Wybrzeża. Obiekt muzealny z wystawą stałą ma zostać oddany do użytku w 2027 roku. Prace budowlane poprzedzą kolejne badania i wykopaliska archeologiczne.

Jakub Zagalski

autor zdjęć: Muzeum II Wojny Światowej

dodaj komentarz

komentarze


Jutrzenka swobody
 
Ile GROM-u jest w „Diable”?
Każda żałoba jest inna
Zapomogi dla wojskowych poszkodowanych w powodzi
Udane starty żołnierzy na lodzie oraz na azjatyckich basenach
„Złote Kolce” dla sportowców-żołnierzy
Nominacje generalskie na 106. rocznicę odzyskania niepodległości
Polskie mauzolea i wojenne cmentarze – miejsca spoczynku bohaterów
Żołnierze, zdaliście egzamin celująco
Polski wkład w F-16
Snipery dla polskich FA-50
Święto marynarzy po nowemu
The Power of Buzdygan Award
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Szef MON-u o podkomisji smoleńskiej
Kamień z Szańca. Historia zapomnianego karpatczyka
Polsko-czeska współpraca na rzecz bezpieczeństwa
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Kleszcze pod kontrolą
Rumunia, czyli od ćwiczeń do ćwiczeń
Czas „W”? Pora wytropić przeciwnika
Szkolenie 1000 m pod ziemią
Polska liderem pomocy Ukrainie
Karta dla rodzin wojskowych
Rosomaki na Litwie
Nowe pojazdy dla armii
Kto dostanie karty powołania w 2025 roku?
Jacek Domański: Sport jest narkotykiem
Niepokonany generał Stanisław Maczek
Do czterech razy sztuka, czyli poczwórny brąz biegaczy na orientację
„Bezpieczne Podlasie” na półmetku
Żeby nie poddać się PTSD
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Nowi generałowie w Wojsku Polskim
Strategiczne partnerstwo
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Olympus in Paris
Capstrzyk rozpoczął świętowanie niepodległości
Foka po egejsku
Byłe urzędniczki MON-u z zarzutami
Kask weterana w słusznej sprawie
Breda w polskich rękach
Ostrogi dla polskich żołnierzy
Odznaczenia dla amerykańskich żołnierzy
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Świętujemy naszą niepodległość
Czworonożny żandarm w Paryżu
Ostre słowa, mocne ciosy
Polskie „JAG” już działa
Olimp w Paryżu
Zmiana warty w PKW Liban
Namiastka selekcji
NATO odpowiada na falę rosyjskich ataków
Długa droga do Bredy
Nasza Niepodległa – serwis na rocznicę odzyskania niepodległości
Jak dowodzić plutonem szturmowym? Nowy kurs w 6 BPD
Witos i spadochroniarze
Polski producent chce zawalczyć o „Szpeja”
Hokeiści WKS Grunwald mistrzami jesieni

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO