moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Wojna wywiadów

Już we wrześniu 1919 roku por. Jan Kowalewski złamał pierwsze klucze szyfrowe Armii Czerwonej umożliwiając odczytanie korespondencji bolszewickiej z frontów. Do końca wojny polscy szyfranci złamali ponad 100 kodów oraz przejęli i odczytali kilka tysięcy sowieckich szyfrogramów. W ten sposób nasz radiowywiad przyczynił się do polskiego zwycięstwa w 1920 roku.


Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1919-1921.

Latem 1919 roku polskie wojska walczące z Armią Czerwoną parły na wschód zdobywając kolejne miasta. Jednak o losach wojny z bolszewikami miały zdecydować nie tylko frontowe oddziały, ale także grupa osób zatrudnionych w polskim wywiadzie. Jednym z nich był por. Jan Kowalewski. Młody oficer podczas jednego z nocnych dyżurów na przełomie sierpnia i września 1919 roku dokonał ważnego odkrycia. „Miałem posegregować depesze radiowe z nasłuchu i powysyłać do odpowiednich komórek. Wtedy wpadła w moje ręce spora sterta zaszyfrowanych depesz bolszewickich. Nie wytrzymałem i zabrałem się do pracy. Spędziłem całą noc na tej pracy. Udało mi się odszyfrować depesze” – wspominał po latach ppłk Kowalewski w „Radio Wolna Europa”.

 

Plany wroga

Oficer złamał pierwsze klucze szyfrowe Armii Czerwonej umożliwiając odczytanie korespondencji bolszewickiej z frontów. Polecono mu utworzenie przy Sztabie Generalnym Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego komórki kryptoanalizy. Do pracy por. Kowalewski ściągnął grupę wybitnych matematyków m.in. Stanisława Leśniewskiego, Stefana Mazurkiewicza i Wacława Sierpińskiego. Powstała doskonała komórka radiowywiadu. Jej pracownicy łamali kolejne bolszewickie klucze szyfrowe, które w Armii Czerwonej co jakiś czas zmieniano dla bezpieczeństwa. W sumie do końca wojny z bolszewikami polscy szyfranci złamali ponad 100 kodów oraz przejęli i odczytali kilka tysięcy sowieckich szyfrogramów.

Rozszyfrowana rosyjska korespondencja, depesze, meldunki i rozkazy trafiały do polskiego dowództwa w tym samym czasie, kiedy otrzymywały je rosyjskie sztaby, a czasem nawet wcześniej. Wśród tych dokumentów były meldunki dotyczące m.in. planów działań, stanów liczebnych i uzbrojenia wojsk czy nastrojów w oddziałach. Dzięki temu Józef Piłsudski, naczelny wódz i inni polscy dowódcy wiedzieli o planach i działaniach nieprzyjaciela i na ich podstawie mogli podejmować zasadnicze decyzje operacyjne.

Jednym z ważniejszych dokonań radiowywiadu było przejęcie 24 lipca 1920 roku, kiedy bolszewicka ofensywa szła na Polskę, rozkazu Włodzimierza Lenina, dyktatora Rosji, mówiącego o zmianie planu wojny. Pierwotnie wojska sowieckie, które nacierały z Białorusi (armie Frontu Zachodniego gen. Michaiła Tuchaczewskiego) oraz Ukrainy (armie Frontu Południowo-Zachodniego gen. Aleksandra Jegorowa) po osiągnięciu linii Niemna i Bugu miały połączyć siły i wspólnie uderzyć na Warszawę. Jednak pod wpływem triumfalnych meldunków gen. Tuchaczewskiego o rozbiciu polskiego wojska, Lenin skierował Front Południowo-Zachodni i jego główne siły, czyli Armię Konną Siemiona Budionnego na Lwów oraz przełęcze karpackie, a zdobycie Warszawy pozostawiał Tuchaczewskiemu.

Znajomość tych zamiarów pozwoliła polskim dowódcom na zorganizowanie przeciwdziałania. Podczas starcia na przełomie lipca i sierpnia pod Beresteczkiem i Brodami zmuszono Armię Konną na pewien czas do odwrotu co dało stronie polskiej czas na przegrupowanie do Bitwy Warszawskiej.

Złamanie Rewolucji

Natomiast 12 sierpnia, kiedy wojska sowieckie podchodziły już pod Warszawę, por. Kowalewski złamał nowy rosyjski kod pod kryptonimem „Rewolucja”. Już następnego dnia przejęto rozkaz gen. Tuchaczewskiego dla 16 Armii sowieckiej zawierający szczegóły dotyczące ofensywy na Warszawę. „Możecie sobie wyobrazić, z jakim napięciem zabraliśmy się do roboty. Szczęśliwie w niespełna godzinę szyfr zaczął się rozwiązywać. Jeszcze depesza ta nie była w pełni odczytana, gdy już wiedzieliśmy z fragmentów, że jest to wielki rozkaz o decydującym natarciu na samą Warszawę” – opisywał ppłk. Kowalewski.

Z przechwyconych informacji wynikało, że główne siły Tuchaczewskiego miały obejść Warszawę od północy, sforsować Wisłę i wyjść na tyły polskiego frontu, a następnie uderzeniem ze wschodu i północnego-wschodu opanować stolicę. Na podstawie tych informacji powstał projekt polskiego kontruderzenia na południowe skrzydło wroga, stanowiące najsłabszy punkt bolszewickiej armii. Polacy całkowicie zaskoczyli Tuchaczewskiego wyprowadzając 16 sierpnia znad Wieprza ogromną kontrofensywę, która przesądziła o polskim zwycięstwie.


Grupa oficerów polskich podczas III powstania śląskiego przed pałacem w Slawentzitz (Sławięcice). Na pierwszym planie stoją od prawej: kapitan Leon Bulowski, kapitan Robert Oszek (2. z prawej), kapitan Jan Chodźko, porucznik Jan Kowalewski.

Polskie zamiary mógł jednak pokrzyżować rozkaz gen. Tuchaczewskiego, który przejęto 15 sierpnia. Nakazywał w nim 4 Armii zawrócenie na południowy-wschód i uderzenie w rejonie Nasielska na polską 5 Armię gen. Władysława Sikorskiego. W tym czasie jedna z dwóch radiostacji 4 Armii, zdobyta pod Ciechanowem, znajdowała się w rękach polskich, a drugie urządzenie było wyłączone, ponieważ oddziały rosyjskie przemieszczały się. Polacy wiedzieli więc, że rozkaz jeszcze nie dotarł do adresatów. Zdecydowano o przestrojeniu nadajnika warszawskiego na sowiecką częstotliwość i zagłuszaniu radiostacji wroga, nadając przez dwie doby alfabetem Morse'a teksty Pisma Świętego. Sparaliżowało to sowiecką łączność. 4 Armia nie mogąc odbierać meldunków, posuwała się więc wzdłuż linii wyznaczonej ostatnio otrzymanymi rozkazami aż dotarła do Torunia. Dzięki temu została wyeliminowana z bitwy o Warszawę.

Badacze podkreślają, że w trakcie całej wojny z bolszewikami, od momentu złamania pierwszych szyfrów, informacje otrzymywane z komórek radiowywiadu miały rozstrzygający wpływ na decyzje strategiczne podejmowane przez polskie dowództwo. W ten sposób polski wywiad radiowy przyczynił się do naszego zwycięstwa nad bolszewikami. Gdy w 1922 roku gen. Sikorski, szef Sztabu Generalnego, dekorował por. Kowalewskiego Orderem Virtuti Militari, uzasadnił to krótko. „Za wygranie wojny, panie poruczniku” – miał stwierdzić generał.

Bibliografia

G. Nowik, Zanim złamano Enigmę. Polski radiowywiad podczas wojny z bolszewicką Rosją 1918-1920, Warszawa 2004
L. Wyszczelski, Wojna polsko-rosyjska 1919–1920, Warszawa 2010
A. Misiuk, Służby Specjalne II Rzeczypospolitej, Warszawa 1998
N. Davies, Biały Orzeł, Czerwona Gwiazda”, Kraków 2006
A. Pepłoński, Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002
A. Pepłoński, Wojna o tajemnice. W tajnej służbie Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1944, Kraków 2011
H. Mierzwiński, Wojna polsko-sowiecka 1919-1920, Biała Podlaska 1991
J. Odziemkowski, Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919 – 1920, Warszawa 2004
J. Cisek, K. Paduszek, T. Rawski, Wojna polsko-sowiecka 1919-1921, Warszawa 2011

AD

autor zdjęć: NAC

dodaj komentarz

komentarze


Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
 
Podziękowania dla żołnierzy reprezentujących w sporcie lubuską dywizję
Czworonożny żandarm w Paryżu
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Determinacja i wola walki to podstawa
„Szczury Tobruku” atakują
Ostre słowa, mocne ciosy
Aplikuj na kurs oficerski
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
Transformacja wymogiem XXI wieku
„Jaguar” grasuje w Drawsku
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Pożegnanie z Żaganiem
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Wojsko otrzymało sprzęt do budowy Tarczy Wschód
Polskie „JAG” już działa
Więcej pieniędzy za służbę podczas kryzysu
Jesień przeciwlotników
Mniej obcy w obcym kraju
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
Ustawa o zwiększeniu produkcji amunicji przyjęta
Medycyna „pancerna”
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Zmiana warty w PKW Liban
Fundusze na obronność będą dalej rosły
Co słychać pod wodą?
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Cele polskiej armii i wnioski z wojny na Ukrainie
Wybiła godzina zemsty
Użyteczno-bojowy sprawdzian lubelskich i szwedzkich terytorialsów
Olimp w Paryżu
Bój o cyberbezpieczeństwo
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Terytorialsi zobaczą więcej
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
Srebro na krótkim torze reprezentanta braniewskiej brygady
W obronie Tobruku, Grobowca Szejka i na pustynnych patrolach
Ustawa amunicyjna podpisana przez prezydenta
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
„Feniks” wciąż jest potrzebny
Homar, czyli przełom
Operacja „Feniks”. Żołnierze wzmocnili most w Młynowcu zniszczony w trakcie powodzi
Druga Gala Sportu Dowództwa Generalnego
Karta dla rodzin wojskowych
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Zyskać przewagę w powietrzu
Setki cystern dla armii
Ogień Czarnej Pantery
Szkoleniowa pomoc dla walczącej Ukrainy
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Olympus in Paris

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO