moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Narodziny polskich sił morskich

Chociaż po odzyskaniu niepodległości Polska nie miała jeszcze formalnie dostępu do morza, jedną z pierwszych powstających w odrodzonym Wojsku Polskim formacji była marynarka wojenna, tworzona wręcz żywiołowo na bazie sprzętu przejętego od zaborców i dzięki ludziom, którzy mieli za sobą służbę w ich flotach.

Niszczyciele ORP „Burza” i ORP „Wicher” zacumowane przy nadbrzeżu. Kopenhaga, 1934 r.

Tworzenie Polskiej Marynarki Wojennej rozpoczęło się przed ogłoszeniem przez Naczelnego Dowódcę Wojsk Polskich Józefa Piłsudskiego dekretu o jej powołaniu i na długo przed formalnym objęciem części bałtyckiego wybrzeża przez państwo polskie, co nastąpiło dopiero po podpisaniu traktatu wersalskiego. Historia odrodzonej Polskiej Marynarki Wojennej rozpoczęła się od organizowania flotylli śródlądowej już w pierwszych dniach listopada 1918 roku. To wtedy od 1 do 3 listopada na rozkaz gen. Bolesława Roi w Krakowie przejmowano „tabor pływający” c.k. armii. Podobny rozkaz wydał gen. Tadeusz Rozwadowski dla Warszawy i Modlina, gdzie akcję przejmowania okrętów i sprzętu poniemieckiego przeprowadzono w dniach 8–10 listopada.

Dzięki temu sformowano dwie flotylle: Polską Flotyllę Wiślaną w Krakowie, pod dowództwem kpt. Władysława Nawrockiego i Flotyllę Wiślaną w Modlinie, zorganizowaną przez płk. mar. Bogumiła Nowotnego. Następnie obie flotylle połączono w jedną, mającą swoją główną bazę w Twierdzy Modlin. Oficjalnie tę Flotyllę Wiślaną powołano 23 grudnia 1918 roku. Następna była Flotylla Pińska, utworzona 19 kwietnia 1919 roku pod dowództwem por. mar. Jana Giedroycia. Operowała ona na rzekach i rozlewiskach wodnych Polesia. Plany obejmowały tworzenie kolejnych flotylli rzecznych – Dnieprzańskiej, Niemeńskiej, Dźwińskiej i Odrzańskiej. Jednakże ustalenia traktatowe i pokojowe po konfliktach zbrojnych wyłączyły z polskich granic terytoria mające być obszarem działań tychże formacji.

Jak hartowała się stal

Pierwszym okrętem, na którym w grudniu 1918 roku załopotała biało-czerwona bandera, był „Łokietek” (zdobyczny niemiecki „Ulderup”). Jednak najbardziej znaną jednostką z tego pionierskiego okresu stał się okręt uzbrojony „Wisła” (wcześniej „Weichsel”). Co ciekawe, najpierw został on przejęty przez polskie władze cywilne, które nie chciały go oddać wojsku. Jednak na skutek coraz ostrzejszych interwencji znalazł się w końcu 23 grudnia 1918 roku w ewidencji Flotylli Wiślanej i stał się jej okrętem flagowym. Jako jedyna jednostka pływająca pod polską banderą, okręt „Wisła” wziął udział w akcji rewindykacji Pomorza w lutym 1920 roku. Powód był prozaiczny – był to nie tylko jedyny uzbrojony okręt polski, lecz także jedyny, który mógł bezpiecznie płynąć w czasie zlodzenia Wisły, gdyż miał wzmocnienia przeciwlodowe kadłuba.

Wizyta marszałka Józefa Piłsudskiego w Gdyni. Marszałek Józef Piłsudski wizytuje statki w towarzystwie komandora Józefa Unruga. 1928 r. 

Służba w marynarce wojennej jest zawsze trudna, lecz w pierwszych miesiącach tworzenia się polskich flotylli wymagała jeszcze większego hartu ducha. Tak pisał w swoich wspomnieniach płk mar. Bogumił Nowotny o pierwszej grupie marynarzy, którą przyjął pod swoje dowództwo: „Większa ich część zjawiła się w moim biurze w potarganych mundurach i bez obuwia, bo po drodze obrabowano ich ze wszystkiego. Dla umieszczenia ich zająłem jedne z koszar (obok Zamku Królewskiego [w Warszawie – przyp. PK]) opróżnionych przez Niemców, a w jednym magazynie znaleźliśmy nie tylko łóżka z bielizną, lecz nawet uniformy marynarskie, tak że prawie każdy z marynarzy miał dach nad głową, pościel i coś ciepłego do ubrania”.

Kutry rybackie i okręty wojenne stojące w porcie w Pucku - widok z góry. Pośrodku, zacumowany przy nabrzeżu, stoi okręt hydrograficzny ORP „Pomorzanin”, obok niego z prawej kanonierka ORP „Generał Haller”. W tle ORP „Komendant Piłsudski”. 1920–1925 r. 

To właśnie determinacja takich ludzi, którzy z rozbitych lub zrewoltowanych marynarek austro-węgierskich, rosyjskich czy niemieckich przedzierali się do kraju z pragnieniem służby pod polską banderą, doprowadziła do wydania przez Piłsudskiego dekretu z 28 listopada. Nie wszyscy z nich mogli od razu podjąć służbę na pokładzie okrętów. Oblicza się, że podczas wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919–1920 polskie flotylle liczyły około 80 jednostek pływających. Wielu marynarzy walczyło na frontach tej wojny jak zwykła piechota – wyróżniały ich w boju granatowe mundury i zaciekłość wilków morskich. Zresztą marynarze walczyli nie tylko z bolszewikami, lecz także w powstaniu wielkopolskim i powstaniach śląskich. W III powstaniu śląskim wielką sławę zdobył oddział pancerno-motorowy kpt. Roberta Oszka. Do Polskiej Marynarki Wojennej kpt. Oszek przyszedł prosto z marynarki niemieckiej. Jako Ślązak skierowany został do wsparcia III powstania. Zebrawszy takich jak on, weteranów z cesarskiej marynarki, obsadził nimi kilka zdobycznych samochodów pancernych. W oddziale panowała dyscyplina jak w marynarce, podłogi pancerek nazywano „pokładem” jak na okrętach i jak na okrętach walczono – oddział kpt. Oszka stał się szybko postrachem wojsk niemieckich na Śląsku.

Ku morzu

Na początku 1920 roku Rzeczpospolita wreszcie mogła objąć niewielki, 147-kilometrowy pas morskiego wybrzeża z portami na Helu i w Pucku. 17 stycznia 1920 roku w rejs rewindykacyjny Pomorza wypłynął wspomniany okręt „Wisła”. Lewym brzegiem Wisły natomiast maszerował batalion morski, który obejmował poszczególne porty wiślane między Toruniem a Tczewem. 10 lutego 1920 roku marynarze dotarli do Pucka. Tegoż dnia do miasta przybył także na czele swoich oddziałów gen. Józef Haller wraz z ministrem spraw wewnętrznych Stanisławem Wojciechowskim oraz nową administracją województwa pomorskiego. Generał dokonał symbolicznych zaślubin Polski z Bałtykiem, co oznaczało, że państwo polskie bierze odpowiedzialność za bezpieczeństwo żeglugi w obrębie swoich wód terytorialnych i za ich obronę.

Na czele Departamentu dla Spraw Morskich stał wtedy (od maja 1919 roku) kadm. Kazimierz Porębski, służący wcześniej wiele lat w rosyjskiej marynarce wojennej. Porębskiemu zawdzięcza się nie tylko dalszy rozwój Polskiej Marynarki Wojennej, lecz także Polskiej Marynarki Handlowej. Z jego inicjatywy powstała również Szkoła Morska w Tczewie, a później rozpoczęto budowę portu handlowego w Gdyni. Rolę pierwszego portu wojennego przyjął na siebie niewielki port rybacki w Pucku. Tu też zacumował pierwszy na Bałtyku okręt pod polską banderą – ORP „Pomorzanin”, ufundowany za własne pieniądze przez kmdr. Józefa Unruga. Takie były początki floty, która choć niewielka, zapisała później piękną kartę bojową w II wojnie światowej.

Bibliografia:

M. Borowiak, „Polskie Flotylle Rzeczne 1918–1939. Okręty i statki pod biało-czerwoną banderą”, Oświęcim 2019
B. Nowotny, „Wspomnienia”, Gdańsk 2006
M. Prosnak, „Pierwsze okręty śródlądowe Polskiej Marynarki Wojennej 1918–1921”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, nr 46/2001

Piotr Korczyński

autor zdjęć: NAC, 8 FOW

dodaj komentarz

komentarze


Nagrody MSPO – za uniwersalność konstrukcji
Kuna na poligonie
K9 ładowane z automatu
Terytorialsi na pętli
Sikorski: potrzebujemy ściany antydronowej
Z najlepszymi na planszy
Wicepremier Kosiniak-Kamysz rozmawia o technologiach nuklearnych
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Świetne występy polskich żołnierzy
PGZ idzie w morze
Drony nad Polską
Trenują przed „Zapadem ‘25”
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
„Żelazna Dywizja” na Narwi
Nocne ataki na Ukrainę
Nielegalny skład amunicji został zlikwidowany
Morski Drozd, czyli polski ekranoplan
Premier: Sytuacja wydaje się być pod kontrolą
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Amerykańsko-rosyjski szczyt na Alasce
Drony zestrzelone. Trwają poszukiwania szczątków maszyn
Zielona lista, czyli decyzja należy do żołnierza
Dobre wieści o Muzeum Wojska Polskiego
Hekatomba na Woli
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Triumf żołnierzy-lekkoatletów
„Koalicja chętnych” o kolejnych działaniach w sprawie Ukrainy
Premier i szefowa UE na granicy w Krynkach
Wielkie zbrojenia za Odrą
Rosyjskie drony spowodowały zniszczenia
Granica z Białorusią zamknięta. Przez ćwiczenia „Zapad”
Polska i Szwecja, razem na rzecz bezpieczeństwa
Certyfikacja „Dwunastki” na XII zmianę do Libanu
„Żelazny obrońca” wkracza w decydującą fazę
Informacja geoprzestrzenna na współczesnym polu walki
Defender dla oryginalnych i użytecznych
Drony zneutralizowane. Wojsko odnajduje resztki bezzałogowców
Wojsko i policja odnajdują szczątki kolejnych dronów
Szczyt przywódców ws. Ukrainy
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Wyróżnienia dla najlepszych
„Pamięć o nim będzie szybować wysoko”
Prezydent: to bezprecedensowy moment w historii NATO i Polski
„Żelazny obrońca” na Bugu
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Polski żołnierz pobił w Chinach rekord świata
Miliardy euro na obronność dla Polski!
Terytorialsi w Pieninach
Cena wolności. Powstańcze wspomnienia
NATO – jesteśmy z Polską
Orlik na Alfę
Brytyjczycy żegnają Malbork
Beret „na rekinka” lub koguta
Nowelizacja ustawy o obronie z podpisem prezydenta
Żandarmeria skontroluje także cywilów
Wojskowi szachiści z medalem NATO
Pogrzeb ofiar rzezi wołyńskiej
Lockheed Martin wspiera polskich weteranów
Spotkanie Trump-Nawrocki
Drony na celowniku
Kolejne naruszenie polskiej przestrzeni powietrznej
Na otwartym morzu mierzą daleko!
Szef MON-u: Panujemy nad sytuacją, apeluję o spokój
„Road Runner” w Libanie
Laury MSPO przyznane
Gen. Nowak: Pilotom wolno mniej
Grupa E5 o bezpieczeństwie wschodniej flanki NATO
Dwie agresje, dwie okupacje
Premier: prowokacja bez precedensu
Współpraca z Koreą ma wymiar strategiczny
Polska chce przyjąć więcej wojsk z USA
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Zwycięska batalia o stolicę
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Szwecja kupuje Pioruny!

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO