moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Generał Rowecki w rękach gestapo

75 lat temu gestapo zatrzymało w Warszawie generała Stefana Roweckiego „Grota”, pierwszego dowódcę Armii Krajowej. Najprawdopodobniej wydali go agenci gestapo działający w strukturach AK. Generał był przetrzymywany w obozie Sachsenhausen, rozstrzelano go na początku sierpnia 1944 roku. Jednak dokładne okoliczności śmierci „Grota” i miejsce pochówku nie są znane.


Manewry wojskowe na Wołyniu. Na zdjęciu wnętrze jednego z wagonów przeznaczonych dla dziennikarzy jadących na manewry. Komendant kwatery prasowej płk Stefan Rowecki (siedzi przy stole 1. z lewej). Zdjęcie z 1925 roku.

30 czerwca 1943 roku dom przy ul. Spiskiej 14 w Warszawie został otoczony przez gestapo. Była 9.30. Mieszkańców wyprowadzono przed budynek. Wśród nich Jerzego Malinowskiego, lokatora spod numeru 10. Dowodzący akcją ppor. Erich Merten podszedł do mężczyzny, trzymając w ręku jego przedwojenną fotografię i spytał, czy nazywa się Stefan Rowecki. Mężczyzna skinął głową.

Tak wyglądała akcja aresztowania dowódcy Armii Krajowej. Mieszkanie przy Spiskiej było jednym z konspiracyjnych lokali gen. Stefana Roweckiego „Grota”. Odwiedził je tylko na chwilę, tuż przed zaplanowaną przy ul. Barskiej odprawą oficerów Komendy Głównej AK.

Zdrajcy w szeregach

Dr Witold Pronobis, historyk i autor książki „Generał „Grot”. Kulisy zdrady i śmierci” podaje, że gen. Rowecki od początku działalności polskiego podziemia był obiektem szczególnego zainteresowania niemieckich służb i znalazł się na szczycie listy poszukiwanych Polaków.

Do dziś badacze nie są zgodni co do okoliczności, które doprowadziły do aresztowania komendanta AK. Istnieje na ten temat kilka teorii. Jedna mówi, że aresztowanie było przypadkiem lub że generał został rozpracowany przez agenta Abwehry. Najbardziej prawdopodobną wersją, przyjętą przez większość historyków, w tym dr Pronobisa, jest zdrada. „Grota” wydali Niemcom współpracujący z hitlerowcami członkowie akowskiego wywiadu.

– Bezpośrednią osobą, która odnalazła dowódcę i powiadomiła o tym gestapo był Eugeniusz Świerczewski „Gens”, który znał Roweckiego jeszcze z okresu wojny polsko-bolszewickiej – mówi historyk. „Gens” spotkał dowódcę AK przypadkiem na ulicy i śledził go do momentu, kiedy ten wszedł do budynku. Potem zadzwonił do nazistów z informacją o kryjówce.

Jak podaje dr Pronobis, Świerczewski należał do grupy agentów utworzonej przez warszawskie gestapo. Kierował nią jego szwagier Ludwik Kalkstein „Hanka", oficer wywiadu AK. W 1942 roku Kalkstein wpadł w ręce gestapo, podczas śledztwa został złamany i zgodził się na współpracę. W siatce agentów była także żona Kalksteina, Blanka Kaczorowska „Sroka”. Grupa podczas swojej działalności doprowadziła do aresztowania ponad dwustu osób powiązanych z konspiracją, przede wszystkim z wywiadu AK.

Uniknęli kary

– Kiedy do Komendy Głównej AK dotarła wiadomość o aresztowaniu „Grota”, pospiesznie rozpoczęto opracowywać plan odbicia go z najbardziej chyba strzeżonego miejsca w Warszawie, czyli siedziby gestapo w alei Szucha – opowiada historyk. Niestety, Niemcy w obawie przed taką akcją już następnego dnia przetransportowali dowódcę specjalnym samolotem do Berlina. Tam próbowano skłonić generała do podjęcia współpracy, co Rowecki stanowczo odrzucił i w połowie lipca 1943 roku został umieszczony w specjalnym więzieniu w Zellenbau, na terenie obozu koncentracyjnego Sachsenhausen. – Wiemy o planowanej przez „Grota” ucieczce z Berlina, dokąd wożono go sporadycznie na przesłuchania lub badania lekarskie, ale te pomysły spełzły na niczym – podaje dr Pronobis.

Zdrajców generała polski sąd podziemny skazał na karę śmierci. – Świerczewskiego udało się pochwycić i wykonać na nim wyrok 20 czerwca 1944 roku – mówi historyk. Niestety, pozostała dwójka uniknęła kary z rąk AK. Po wojnie Kalkstein i Kaczorowska zostali aresztowani przez Urząd Bezpieczeństwa. Wówczas karą dla konfidentów gestapo była śmierć, ich jednak skazano tylko na dożywocie. Po kilku latach wyszli na wolność i pracowali dla UB. – To byli konfidenci, którzy wydali Niemcom na śmierć komendanta AK i setki jej członków, przez peerelowską władzę nazywanych „zaplutymi karłami reakcji”, ukarano ich raczej dla utrzymania pozorów – tłumaczy dr Pronobis.

Historyk, który jest krewnym gen. Roweckiego, przez wiele lat prowadził prywatne śledztwo, aby wyjaśnić kulisy aresztowania generała i jego śmierci. Odnalazł też po latach oboje zdrajców. Kaczorowska pod koniec życia mieszkała w polskim domu spokojnej starości we Francji. Kalkstein ukrywał się w Monachium pod nazwiskiem Edwarda Ciesielskiego, pierwszego męża jego ówczesnej partnerki i byłego więźnia Auschwitz, który razem z rtm. Witoldem Pileckim uciekł z obozu. – Z Kalksteinem rozmawiałem krótko przed jego śmiercią. Nie wypierał się współpracy z gestapo – mówi dr Pronobis.

Chluba polskiej armii

Gen. Stefan Grot-Rowecki urodził 25 grudnia 1895 roku w Piotrkowie Trybunalskim. Podczas I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich, brał też udział w wojnie polsko-bolszewickiej, m.in. jako szef Oddziału II Dowództwa Frontu Południowo-Wschodniego. W kolejnych latach kierował Wydziałem Naukowo-Wydawniczym Wojskowego Instytutu Naukowo-Wydawniczego, dowodził m.in. 55 Pułkiem Piechoty w Lesznie i Brygadą Korpusu Ochrony Pogranicza „Podole”. „Pełen inicjatywy, energii, samodzielności i stanowczości. Wybitny oficer Sztabu Generalnego, który rokuje najlepszą przyszłość, będzie chlubą armii polskiej” – oceniał go wówczas gen. Józef Rybak, inspektor armii.

W czerwcu 1939 roku Roweckiemu powierzono formowanie Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej. Jednostką tą dowodził podczas walk we wrześniu w obronie środkowej Wisły i bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Po kapitulacji powrócił do Warszawy, gdzie włączył się w działalność konspiracyjną. Już na początku października został zastępcą gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza, komendanta Służby Zwycięstwu Polski. 30 czerwca 1940 roku gen. Rowecki objął komendę Związku Walki Zbrojnej, utworzonego w miejsce SZP, a po przemianowaniu 14 lutego 1942 roku na Armię Krajową, został jej komendantem głównym.

Rowecki był jednym z głównych architektów struktury Polskiego Państwa Podziemnego. Z jego inicjatywy m.in. utworzono w Biurze Informacji i Propagandy KG AK specjalną komórkę „N”, która zajmowała się wojną psychologiczną i propagandą wymierzoną przeciwko okupantowi, powstała dywersyjna organizacja „Wachlarz” i powołano instytucję Delegata Rządu na Kraj, umożliwiającą sprawne kierowanie państwem podziemnym.

– Przede wszystkim jednak generał zdobył autorytet polskich środowisk politycznych i zaufanie żołnierzy dzięki doprowadzeniu do połączenia najważniejszych organizacji konspiracyjnych w kraju i stworzeniu jednolitej podziemnej armii pod jego dowództwem – tłumaczy dr Pronobis.

Według ustaleń śledztwa przeprowadzonego przez Instytut Pamięci Narodowej, generał został najprawdopodobniej zamordowany między 2 a 7 sierpnia 1944 roku na rozkaz szefa SS Heinricha Himmlera, który na wieść o wybuchu powstania warszawskiego nakazał rozstrzelać generała. IPN uznał, że była to zbrodnia przeciwko ludzkości, ale do dziś dokładne okoliczności śmierci gen. Roweckiego i miejsce pochówku nie są znane.

Anna Dąbrowska

autor zdjęć: NAC, wikipedia

dodaj komentarz

komentarze


Huge Help
 
Wielkie inwestycje w krakowskim szpitalu wojskowym
Jak Polacy szkolą Ukraińców
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Polacy pobiegli w „Baltic Warrior”
„Siły specjalne” dały mi siłę!
Wybiła godzina zemsty
Hokeiści WKS Grunwald mistrzami jesieni
Udane starty żołnierzy na lodzie oraz na azjatyckich basenach
Setki cystern dla armii
Święto w rocznicę wybuchu powstania
Nasza broń ojczysta na wyjątkowej ekspozycji
Operacja „Feniks” – pomoc i odbudowa
Święto podchorążych
„Husarz” wystartował
Nowe Raki w szczecińskiej brygadzie
Trzy medale żołnierzy w pucharach świata
Rekordowa obsada maratonu z plecakami
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Ostre słowa, mocne ciosy
Jaka przyszłość artylerii?
Trzynaścioro żołnierzy kandyduje do miana sportowca roku
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Sejm pracuje nad ustawą o produkcji amunicji
„Nie strzela się w plecy!”. Krwawa bałkańska epopeja polskiego czetnika
„Jaguar” grasuje w Drawsku
„Szpej”, czyli najważniejszy jest żołnierz
Medycyna w wersji specjalnej
Olimp w Paryżu
Polskie „JAG” już działa
Wzmacnianie granicy w toku
Right Equipment for Right Time
Wojskowi kicbokserzy nie zawiedli
Karta dla rodzin wojskowych
Selekcja do JWK: pokonać kryzys
A Network of Drones
„Szczury Tobruku” atakują
Jesień przeciwlotników
Polsko-ukraińskie porozumienie ws. ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
W MON-ie o modernizacji
Czarna Dywizja z tytułem mistrzów
Transformacja dla zwycięstwa
Żaden z Polaków służących w Libanie nie został ranny
Rosomaki w rumuńskich Karpatach
Marynarka Wojenna świętuje
Olympus in Paris
Trudne otwarcie, czyli marynarka bez morza
O amunicji w Bratysławie
Zmiana warty w PKW Liban
Norwegowie na straży polskiego nieba
Donald Tusk po szczycie NB8: Bezpieczeństwo, odporność i Ukraina pozostaną naszymi priorytetami
Szef MON-u na obradach w Berlinie
NATO odpowiada na falę rosyjskich ataków
Nowe uzbrojenie myśliwców
Wojskowa służba zdrowia musi przejść transformację
Triatloniści CWZS-u wojskowymi mistrzami świata
Czworonożny żandarm w Paryżu
Szwedzki granatnik w rękach Polaków
Od legionisty do oficera wywiadu
Inwestycja w produkcję materiałów wybuchowych

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO