Podczas II wojny światowej Niemcy zburzyli aż 85% zabudowy Warszawy.

Straty ludzkie poniesione w powstaniu warszawskim będą zawsze na pierwszym planie (10 tys. poległych żołnierzy, 5 tys. zaginionych, 25 tys. rannych, 150 tys. zabitych wśród ludności cywilnej), ale zniszczenia materialne też robią przerażające wrażenie. W trakcie walk Niemcy zburzyli 25% zabudowy miasta, a po kapitulacji jeszcze więcej – aż 35%. Gdy do tego dodamy zniszczenia dokonane we wrześniu 1939 roku (10%) i w czasie powstania w getcie (15%), dostaniemy obraz stolicy niemal zmiecionej z powierzchni ziemi. Dość powiedzieć, że na Starówce, chlubie Warszawy, do użytku nadawał się tylko jeden dom (przy ul. Długiej).

Atak na budynki w trakcie działań bojowych można jeszcze zrozumieć, jednak destrukcja dokonana po 2 października 1944 roku była już rodzajem okrutnej zemsty na stolicy i jej mieszkańcach. Niemcy nie oszczędzali zabytkowych budowli, grabiąc przy okazji to wszystko, co miało historyczną i praktyczną wartość. Było to oczywiście związane bezpośrednio z powstaniem, w którym hitlerowcy ponieśli dotkliwe straty, ale stanowiło też część wcześniejszego planu unicestwienia stolicy Polski. Jego autorem był sam Adolf Hitler, który kilka miesięcy przed wybuchem powstania miał powiedzieć do generalnego gubernatora Hansa Franka, że „Warszawa powinna zostać zburzona przy najbliższej nadarzającej się okazji”. Tą sposobnością było powstanie warszawskie. Gubernator dystryktu warszawskiego Ludwig Fischer w notatce z 11 października 1944 roku pisał: „Warszawę należy spacyfikować, to znaczy jeszcze podczas wojny zrównać z ziemią, o ile konieczności wojskowe, związane z umocnieniami, nie stoją temu na przeszkodzie. Przed zburzeniem należy usunąć wszystkie surowce, tekstylia i meble”.

Zadanie wykonała administracja cywilna wespół z oddziałami saperskimi policji, dowodzonymi przez gruppenführera (generała porucznika) Willego Schmelchera. Ten bezprzykładny akt wandalizmu przerwała ofensywa Armii Czerwonej. Sowieci wkroczyli do wyludnionej, leżącej w gruzach stolicy 17 stycznia 1945 roku. Jak wyglądało wtedy miasto, można się przekonać dzięki zachowanym fotografiom. Zamieszczamy kilka z nich, zestawiając je z przedwojennymi zdjęciami, pozwalającymi ocenić skalę zniszczeń.