W tym szkoleniu biorą udział żołnierze nie tylko polscy, lecz także pochodzący z Brazylii i Ukrainy.

Obserwator gorączkowo szuka słów, które mogą wybawić go z opresji. Nie pomaga w tym ani to, że musi komunikować się w obcym języku, ani ręka dociskająca jego kark do biurka. A jeszcze kilkanaście godzin temu wydawało się, że wszystko przebiegnie pomyślnie. Miejscowa ludność chętnie zwierzała się z problemów, a ukrywające się w lesie oddziały paramilitarne przymykały oko na obecność „niebieskich hełmów”. Coś jednak poszło nie tak.

– Hijack, hijack, this is Team Bravo. I repeat, this is...

– Zamknij się i wysiadaj!

Chwilę później cała załoga terenówki ONZ leży spętana na ziemi. Zamaskowani uzbrojeni mężczyźni nie mają żadnych skrupułów, nawet w stosunku do kobiet. Ciasno związane ręce, worek włożony na głowę oraz brak butów nie są jednak największym zmartwieniem porwanych. Każdy

z nich wie, że w okolicy miały już miejsce egzekucje. Niezależnie od rozwoju sytuacji, najważniejsze to zachować spokój i godność. Po szybkim przeszukaniu rozpoczyna się rajd przez las. Pozbawieni zmysłu wzroku zawadzają o gałęzie, kaleczą stopy, walczą o każdy metr. Oprawcy zmuszają ich do ciągłego biegu, brutalnie wykręcając ramiona. Nagle stop. Pada komenda:

– Na kolana!

Pośród urywanych oddechów i jęków słychać drwiący śmiech.

– Po co tu przyjechałeś? Zresztą, nie obchodzi mnie, co mówisz. Dla mnie jesteś szpiegiem.

Realne scenariusze

Opisane powyżej porwanie to jedynie element szkolenia przyszłych obserwatorów, którzy będą reprezentować takie organizacje jak ONZ czy OBWE. Niestety, w rzeczywistości podobne scenariusze zdarzają się dość często. Z założenia obserwatorzy poruszają się samodzielnie, nie mają także żadnego uzbrojenia. Ich celem jest zbieranie informacji mających pomóc w ustabilizowaniu regionu. Z tym, że nawet przy zachowaniu wszystkich reguł bezpieczeństwa i podkreślaniu obowiązującej ich bezstronności łatwo zostać uznanym za szpiega. Nie jest to jedyne wyzwanie, któremu muszą sprostać.

Zniszczona wojną infrastruktura, powszechna nieufność oraz niesprzyjający klimat są nieodłącznym elementem pracy obserwatorów. Postawione przed nimi zadania wymagają nie tylko szybkiej adaptacji do zastałych warunków. Trzeba mieć ciągłą motywację do rozwiązywania sytuacji z pogranicza możliwości dyplomacji. Jak przekonać zapomnianych przez świat ludzi, by przekazali informacje narażające ich na odwet operujących w okolicy partyzantów? Jak nakłonić samych partyzantów, by nawiązali współpracę z zewnętrzną organizacją?

W chwilach, gdy takie pytania stają się codziennością, wysoki poziom wyszkolenia jest kwestią kluczową. Za jego przebieg odpowiadają Centrum Przygotowań do Misji Zagranicznych w Kielcach oraz 25 Brygada Kawalerii Powietrznej. Gwarantuje to, że kadra instruktorska składa się wyłącznie z praktyków, wielokrotnych misjonarzy, a zdobyte po kursie uprawnienia są uznawane na całym świecie. Więcej – niejednokrotnie biorą w nim udział żołnierze zagranicznych wojsk, w tym z Brazylii, Białorusi czy Ukrainy.

Początek drogi

Tym razem oficer może odetchnąć z ulgą. Jego spokój oraz spójność wypowiedzi udobruchały watażkę, a „zastrzelony” tubylec z uśmiechem podniósł się z ziemi. Po krótkiej odprawie instruktora może wreszcie rozmasować nadgarstki i odejść wolno, ale to dopiero początek drogi, którą obrał. W realnej sytuacji do końca życia zmagałby się ze śmiercią niewinnego człowieka, który był jego przewodnikiem.

– Za miesiąc mam przydział do Sudanu – mówi żołnierz brazylijskiej armii, porządkując rzeczy skonfiskowane podczas przeszukania. Jest pewny siebie i zdeterminowany.