Szczątki Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, legendarnego dowódcy oddziałów partyzanckich oraz ośmiu innych żołnierzy podziemia antykomunistycznego zidentyfikowano na podstawie badań DNA. Wcześniej wydobyto je z bezimiennych grobów na warszawskich Powązkach. Kolejne nazwiska poznamy prawdopodobnie zimą tego roku.
Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”
− Jestem szczęśliwa, że kości mojego narzeczonego, mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszki”, zostały odnalezione i będzie miał prawdziwy grób – mówiła Lidia Lwow-Eberle ps. „Lala” w czasie uroczystości w Instytucie Pamięci Narodowej. Pani Lidia była łączniczką i sanitariuszką oddziału Łupaszki i została razem z nim aresztowana w 1948 r. – Ostatni raz widzieliśmy się w celi więzienia mokotowskiego w Warszawie miesiąc przed jego rozstrzelaniem. Mówił, że jeśli zginie, mam uczyć się i wyjść za mąż. I tak zrobiłam – opowiada pani Lidia.
– Dziś osoby, które miały zostać wymazane z historii, wracają do naszej świadomości – podkreślał Łukasz Kamiński, prezes IPN na konferencji, na której ogłoszono kolejne nazwiska zidentyfikowanych ofiar terroru komunistycznego. Jak podało IPN, poza Łupaszką ustalono dane Władysława Borowica, Henryka Borowego-Borowskiego, Hieronima Dekutowskiego, Zygfryda Kulińskiego, Józefa Łukaszewicza, Henryka Pawłowskiego, Wacława Walickiego i Ryszarda Widelskiego. Wszyscy zostali zamordowali w latach 40. i 50. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Jak opowiadał dr Krzysztof Szwagrzyk, pełnomocnik prezesa IPN ds. poszukiwań miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego, więźniowie pochowani byli w zbiorowych dołach, wszyscy zostali zamordowani strzałem w tył głowy.
– To dla mnie ważny dzień, całe dzieciństwo słyszałam o bracie mojej mamy, a dziś mogę podziękować osobom, które odnalazły jego szczątki – mówiła po odebraniu noty identyfikacyjnej Krystyna Frąszczak, siostrzenica mjr. Hieronima Dekutowskiego.
Rektor Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego prof. Andrzej Ciechanowicz tłumaczył, że identyfikacja była możliwa dzięki analizie DNA i pobraniu materiału genetycznego do porównań od rodzin zamordowanych. Przy identyfikacji naukowcy z IPN współpracowali też ze specjalistami z Zakładu Medycyny Sądowej we Wrocławiu oraz Instytutu Ekspertyz Sądowych z Krakowa. – Prace trwają, prawdopodobnie zimą przedstawimy kolejne nazwiska – zdradził dr Szwagrzyk.
Dotąd badaczom z IPN udało się odnaleźć na tzw. Łączce na warszawskich Wojskowych Powązkach szczątki ok. 200 ofiar komunistycznego terroru. W okresie stalinowskim grzebano tutaj w bezimiennych mogiłach więźniów zamordowanych przez UB w areszcie przy ulicy Rakowieckiej. Byli wśród nich przywódcy Polskiego Państwa Podziemnego, powstańcy warszawscy i żołnierze powojennego podziemia niepodległościowego.
Do tej pory udało się zidentyfikować 16 z ekshumowanych osób. Nie odnaleziono na razie takich legendarnych postaci jak gen. August Emil Fieldorf „Nil” – szef Kedywu Komendy Głównej AK, rotmistrz Witold Pilecki – dobrowolny więzień i organizator ruchu oporu w Auschwitz, ppłk Łukasz Ciepliński – przywódca Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”.
Prace ekshumacyjne na Łączce prowadzone są w ramach projektu „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944−1956”. Finansuje go Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
* * * * *
|
|
Władysław Borowiec ps. „Żbik”, żołnierz Armii Krajowej. Brał udział w wojnie obronnej 1939 r. Potem aktywnie uczestniczył w konspiracji. Po zakończeniu II wojny światowej zatrudnił się w poznańskiej Delegaturze Biura Rewindykacji i Odszkodowań Wojennych jako księgowy. Przeniesiony do berlińskiej placówki biura, gdzie pełnił tę samą funkcję, a następnie był tłumaczem z języka angielskiego. 29 listopada 1947 r. zatrzymany pod zarzutem szpiegostwa. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 4 sierpnia 1948 r. skazany na karę śmierci. Zamordowany 25 września 1948 r. |
|
|
Por. Henryk Borowy-Borowski ps. „Trzmiel”. Uczestnik wojny obronnej 1939 r. W latach 1942–1944 żołnierz Okręgu Wileńskiego AK, w ramach którego służył w grupie wywiadowczej, zorganizowanej do walki z sowietyzacją ziem polskich. Następnie wszedł w skład komendy eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK, w której pełnił funkcję kierownika komórki kontrwywiadowczej. Aresztowany 28 czerwca 1948 r. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie skazany na karę śmierci wraz z mjr. Zygmuntem Szendzielarzem „Łupaszką”. Zamordowany 8 lutego 1951 r. |
|
|
Mjr Hieronim Dekutowski ps. „Zapora”, oficer Armii Krajowej, Delegatury Sił Zbrojnych i Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, kawaler Orderu Virtuti Militari. Walczył we Francji w szeregach 2 Dywizji Strzelców Pieszych, potem ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Został tam zaprzysiężony na „cichociemnego”. We wrześniu 1943 r. przerzucony na teren Polski. Dowodził m.in. oddziałem dywersyjnym Kedywu w Inspektoracie Rejonowym Lublin-Puławy AK. Po ogłoszeniu przez komunistów amnestii w lutym 1947 r. zaprzestał prowadzenia akcji zbrojnych i w czerwcu ujawnił się. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 września 1948 r. skazany na siedmiokrotną karę śmierci. Zamordowany 7 marca 1949 r. |
|
|
Zygfryd Kuliński ps. „Albin”, żołnierz Ruchu Oporu Armii Krajowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Służył w oddziale por. Franciszka Majewskiego „Słonego”. Przydzielony do oddziału Wiktora Stryjewskiego „Cacki”, w latach 1946–1949 brał udział w wielu akcjach przeciwko placówkom UB i MO. Zatrzymany 8 lutego 1949 r. Skazany na karę śmierci. Zamordowany 29 marca 1950 r. |
|
|
Józef Łukaszewicz ps. „Walek”, „Kruk”, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych. Uczeń gimnazjum i liceum im. Leopolda Lisa-Kuli na Pradze w Warszawie. Od marca 1948 r. w strukturach Narodowych Sił Zbrojnych Rejon Mrozy. Służył w oddziale Zygmunta Rześkiewicza „Grota”, „Parabelki”, a następnie Zygmunta Jezierskiego „Orła”, które przeprowadziły kilka akcji bojowych przeciw grupom UB i KBW na terenie powiatu Mińsk Mazowiecki. Zatrzymany 4 czerwca 1948 r. w Grodzisku. Skazany na karę śmierci. Zamordowany 14 maja 1949 r. |
|
|
Henryk Pawłowski ps. „Henryk Orłowski”, żołnierz Armii Krajowej, kurier Rządu RP na Uchodźstwie. W czasie wojny służył w 26 Pułku Piechoty AK, gdzie pełnił funkcję dowódcy drużyny. W lipcu 1944 r. wraz z całym oddziałem przymusowo wcielony do Armii Czerwonej, następnie skierowany do szkoły lotniczej w Kraśniku. W listopadzie 1944 karnie zesłany do kopalni węgla w ZSRR za szerzenie antysowieckiej propagandy w szeregach wojska. Po powrocie do kraju, w 1946 r. przekroczył granicę polsko-niemiecką i dotarł do angielskiej strefy okupacyjnej. Od lutego 1946 do maja 1947 r. pełnił funkcję kuriera władz polskich w Londynie. 25 lutego 1948 r. został zatrzymany. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie uznał go winnym działalności szpiegowskiej na rzecz Rządu RP na Uchodźstwie i skazał na karę śmierci. Zamordowany 3 lutego 1949 r. |
|
|
Mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, dowódca V Wileńskiej Brygady Armii Krajowej oraz oddziałów partyzanckich eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK, następnie Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK, kawaler Krzyża Virtuti Militari. Od 1940 r. współtworzył konspiracyjne struktury na Wileńszczyźnie. Dowodził V Brygadą Wileńską AK. Odtworzył ją w kwietniu 1945 r. na Białostocczyźnie, a w 1946 r. na obszarze północnej Polski. Od wiosny 1947 r. ukrywał się. Aresztowany 30 czerwca 1948 r. na Podhalu. Skazany na karę śmierci. Zamordowany 8 lutego 1951 r. |
|
|
Por. Wacław Walicki ps. „111”, oficer Komendy Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej. W konspiracji ZWZ/AK od 1939 r. jako oficer wywiadu Dzielnicy „D” konspiracyjnego Garnizonu m. Wilna, następnie oficer informacyjny sztabu Inspektoratu „A” i zgrupowania partyzanckiego ppłk. Antoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”. W ramach działalności Ośrodka Mobilizacyjnego Okręgu Wileńskiego AK stworzył i kierował własną siatką konspiracyjną, składającą się z wileńskiej młodzieży. Aresztowany 23 czerwca 1948 roku. Wyrok śmierci wykonano 22 grudnia 1949 r. |
|
|
Ryszard Widelski ps. „Irydion”, żołnierz Armii Krajowej, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Pełnił w strukturach AK funkcję dowódcy plutonu w Obwodzie Praga. Żołnierz Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość od grudnia 1945 r. Od połowy 1946 roku kierował siatką wywiadowczą Obszaru Centralnego, a następnie IV Zarządu Głównego WiN w Warszawie o kryptonimie „Syrena”, „Wisła”. Aresztowany 10 lutego 1948 r. w Warszawie. 27 października 1948 Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na karę śmierci. Zamordowany 28 stycznia 1949 r. |
autor zdjęć: Piotr Gajewski / IPN
komentarze