moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

Wpływ sytuacji w Afganistanie na bezpieczeństwo regionalne w Azji Centralnej

Z perspektywy państw Azji Centralnej potencjalna destabilizacja Afganistanu postrzegana jest jako czynnik wzmacniający w regionie zagrożenia o charakterze transnarodowym. Skutkować to będzie większą podatnością tych państw na wpływy, przede wszystkim ze strony Rosji, która opiera swoją politykę w regionie na instrumentach militarnych. Negatywne konsekwencje wycofania wojsk USA z Afganistanu są wykorzystywane propagandowo przez Rosję, Chiny i Turcję jako przykład braku wiarygodności USA, ale także państw europejskich, co ograniczy perspektywy współpracy republik środkowoazjatyckich z USA i UE.

Państwa Azji Centralnej, zwłaszcza graniczące z Afganistanem Uzbekistan, Tadżykistan i Turkmenistan, od kilkunastu miesięcy przygotowywały się na przejęcie władzy w tym państwie przez talibów, rozwijając z nimi robocze kontakty. Dlatego też utrzymały swoją obecność dyplomatyczną w Afganistanie. Obawiają się jednak destabilizacji państwa pod rządami talibów i związanego z tym wzmocnienia istniejących zagrożeń dla ich bezpieczeństwa. Są zainteresowane utrzymaniem pragmatycznych stosunków z nowym rządem, przeciwdziałaniem destabilizacji regionu oraz kontynuacją ważnych dla nich projektów infrastrukturalnych (m.in. gazociągu TAPI – Turkmenistan–Afganistan–Pakistan–Indie). Ryzyko eskalacji konfliktu w Afganistanie między siłami talibów i Narodowego Frontu zgrupowanego w Dolinie Pandższiru może jednak negatywnie wpłynąć na status mniejszości tadżyckiej (ok. 27% populacji) i uzbeckiej (9%). Część ich liderów (głównie przebywających na emigracji w Tadżykistanie lub zgrupowanych w Dolinie Pandższiru) sympatyzuje z wrogim wobec talibów ugrupowaniem, co może komplikować państwom Azji Centralnej możliwości współpracy z talibami.

Zagrożenia o charakterze transnarodowym

Największym zagrożeniem dla bezpieczeństwa Azji Centralnej jest prawdopodobny wzrost aktywności organizacji terrorystycznych na terytorium Afganistanu. Talibowie, mimo że deklarują zerwanie związków z organizacjami terrorystycznymi, wciąż utrzymują kontakty m.in. z Al Kaidą, Islamskim Ruchem Uzbekistanu, Islamską Unią Dżihadu, Islamską Partią Wschodniego Turkiestanu czy Laszkar e Toiba. Ugrupowania te mogą, korzystając z przychylności talibów lub wykorzystując ich ograniczone możliwości sprawowania efektywnej kontroli nad całym państwem, zintensyfikować w Afganistanie działania szkoleniowe i logistyczne z udziałem m.in. obywateli państw Azji Centralnej. Zainteresowane są tym również lokalne komórki tzw. Państwa Islamskiego (PI), skonfliktowanego z talibami i odpowiedzialnego m.in. za zamachy na lotnisku w Kabulu 26 sierpnia tego roku. W efekcie wzmocnieniu mogą ulec zdolności operacyjne ugrupowań wrogich wobec zsekularyzowanych reżimów państw Azji Centralnej, co zwiększy prawdopodobieństwo zamachów terrorystycznych na ich terytorium. Państwa Azji Centralnej obawiają się również, że wewnętrzna destabilizacja Afganistanu ułatwi napływ na jego terytorium zagranicznych bojowników. Sprzyjałoby to odnowieniu powiązań talibów i obecnych w Afganistanie bojowników z Rosji i Azji Centralnej z innymi ugrupowaniami z Bliskiego Wschodu i Azji Południowej, które powstały m.in. podczas dżihadu w Afganistanie w latach 80. XX w. czy w Syrii i Iraku w latach 2013–2019. Grupą szczególnie narażoną na radykalizację i wyjazd do Afganistanu w celu dołączenia do działających tam ugrupowań są migranci zarobkowi z Azji Centralnej, zmuszeni do opuszczenia rosyjskiego rynku pracy w związku z pandemią COVID-19.

Uzbekistan i Tadżykistan przyjęły kilka tysięcy afgańskich uchodźców, jednak nie mają środków do zapewnienia im odpowiedniej pomocy, borykając się z wysokim bezrobociem i pogorszeniem sytuacji bytowej obywateli. Dlatego będą dążyły do zmuszenia afgańskich uchodźców i migrantów do wyjazdu z powrotem do Afganistanu lub do Rosji i Turcji (przez funkcjonujące szlaki migracyjne), a następnie do UE (np. w ramach organizowanych przez Rosję i Białoruś operacji transportu migrantów, które są wykorzystywane do stymulowania kryzysu migracyjnego przeciwko państwom wschodniej flanki UE).

W konsekwencji ograniczenia zagranicznego wsparcia finansowego dla rządu w Kabulu i pogorszenia sytuacji bytowej Afgańczyków wzrosnąć może produkcja heroiny i opium. Odpowiadają one, zgodnie z szacunkami Biura Narodów Zjednoczonych ds. narkotyków i przestępczości (UNODC), za ok. 80% światowego rynku opiatów. Szlaki przemytu afgańskich narkotyków prowadzące do Europy przebiegają przez Azję Centralną (tzw. szlak północny, który odpowiada za ok. 40% eksportu afgańskich opiatów), a następnie przez Turcję lub Rosję. Państwa Azji Centralnej obawiają się, że talibowie, wbrew zapewnieniom, nie będą zwalczać produkcji i eksportu afgańskich opiatów, co może spowodować ich większą dostępność w regionie. W obawie przed destabilizacją Afganistanu i eksportem transnarodowych zagrożeń państwa regionu od kilku miesięcy mobilizują wojska oraz wzmacniają ochronę swoich południowych granic. Współpracują przy tym z Rosją i rozwijaną przez nią Organizacją Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym (OUBZ). W 2021 r. w związku z sytuacją w Afganistanie zaplanowano największą od lat intensyfikację wspólnych ćwiczeń wojskowych, odbywających się zarówno w ramach OUBZ, jak i otwartych na współdziałanie z państwami spoza tej organizacji – m.in. w sierpniu br. w Tadżykistanie odbyły się manewry z udziałem wojsk Rosji, Tadżykistanu i Uzbekistanu.

Wpływy zewnętrzne

Potencjalne pogorszenie bezpieczeństwa regionalnego w Azji Centralnej rodzi wyzwania dla państw zaangażowanych w regionie: Rosji, Chin czy Turcji. Eksport radykalnej islamskiej ideologii z Afganistanu do państw Azji Centralnej zagraża Rosji (pozostającej największym rynkiem pracy dla migrantów z tego regionu), Chinom (zaangażowanym gospodarczo w regionie oraz obawiającym się większej aktywności terrorystów ujgurskich) oraz Turcji (będącej ważnym kierunkiem migracji ekonomicznej z Azji Centralnej).

Rosja, Chiny i Turcja postrzegają jednocześnie pogorszenie bezpieczeństwa regionalnego jako szansę na wzmocnienie swoich wpływów w Azji Centralnej. Rosja wykorzysta zagrożenia płynące z destabilizacji Afganistanu do wzmocnienia obecności wojskowej i presji politycznej na państwa Azji Centralnej. Będzie naciskała na Uzbekistan, by dołączył do Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej (EUG) czy OUBZ. Rosja zintensyfikuje też wspólne manewry i ćwiczenia w ramach OUBZ, której członkami są Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan.

Chiny, w celu ochrony swoich zachodnich granic (w tym bezpośredniej z Afganistanem) oraz chińskich inwestycji w Azji Centralnej, wzmocnią zaangażowanie w sferze bezpieczeństwa regionalnego. Mogą zarówno zwiększyć wykorzystanie chińskich prywatnych firm wojskowych (PFW), jak i umocnić dwie bazy wojskowe (w Tadżykistanie i Afganistanie).

Możliwość współpracy w tej dziedzinie z państwami regionu wykorzysta również Turcja. Jest ona zainteresowana wsparciem ochrony granic państw Azji Centralnej i podjęciem działań stabilizacyjnych w samym Afganistanie. W tym celu jest gotowa użyć swoje PFW, m.in. dla ochrony infrastruktury krytycznej, np. gazociągu TAPI.

Wnioski i perspektywy

Przejęcie władzy w Afganistanie przez talibów jest postrzegane przez państwa Azji Centralnej jako czynnik wzmacniający zagrożenia o charakterze transnarodowym. Skutkować to będzie większą podatnością tych państw na wpływy – szczególnie Rosji, która opiera swoją politykę w regionie na instrumentach militarnych, ale również ze strony Chin czy Turcji. Negatywne konsekwencje wycofania wojsk USA z Afganistanu są przez te państwa wykorzystywane propagandowo jako przykład braku wiarygodności USA i państw europejskich, co ograniczy możliwości i perspektywy współpracy republik środkowoazjatyckich z USA i UE. Państwa wschodniej flanki UE i NATO, w tym Polska, powinny przygotować się na większe niż dotychczas wykorzystanie przez Rosję i Białoruś niekontrolowanej migracji z Azji Centralnej i Afganistanu jako elementu presji politycznej, mimo że skala tych migracji będzie ograniczona.

UE może wzmocnić współpracę z państwami Azji Centralnej w zakresie kontroli granic i przeciwdziałania handlowi narkotykami. Ważną rolę odgrywają w tych obszarach prowadzone przez UE w regionie programy BOMCA (Border Management in Central Asia) i CADAP (Central Asia Drug Action Programme), których mandat i finansowanie mogą wymagać wzmocnienia. Polska, przewodnicząc OBWE w 2022 r., może zainicjować działania na rzecz stabilizacji pogranicza Azji Centralnej i Afganistanu. Wsparcie dla ochrony granic państw regionu ze strony innych państw członkowskich w ramach mandatu OBWE ograniczałoby skalę instrumentalizacji kwestii bezpieczeństwa regionalnego przez Rosję czy Chiny.

Tekst ukazał się na stronach www.pism.pl.

Arkadiusz Legieć , analityk Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych

autor zdjęć: Selcuk Samiloglu / DVM / ABACAPRESS.COM

dodaj komentarz

komentarze


Kluczowa inwestycja dla sojuszników
Jednym głosem w sprawie obronności
Święto w stolicy polskiego pentatlonu
Polskie wojsko na Gotlandii
Szpej, czyli ma być skrojone na miarę
Ograniczenia w ruchu lotniczym na wschodzie Polski
Maratońskie święto w Warszawie
Władze USA zapowiadają poważne zmiany w amerykańskiej armii
„Road Runner” w Libanie
Norwegowie zaczynają szkolenia Ukraińców w Polsce
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Nielekka budowa kompleksu dla 21 Lekkiego Batalionu Górskiego
W Sejmie o konsultacjach z sojusznikami
Brytyjczycy żegnają Malbork
Umowa na rakiety do F-35 jeszcze w tym roku
Soboty z wojskiem
Przedwczesny triumf
Grupa WB rozszerza ofertę Warmate’ów
Polsko-unijne rozmowy o „murze dronowym”
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Jak postępuje modernizacja sił powietrznych?
Cichociemni w oczach swoich następców
Medale pięcioboistów Wojska Polskiego
Rosja eskaluje napięcie w Europie Wschodniej
Kolejne Legwany dla Wojska Polskiego
Szczeciński Korpus rośnie w siłę
Żandarmeria skontroluje także cywilów
Pięciobojowe duety na medal
Na tropie Bursztynowej Komnaty
W obronie gazoportu
Żołnierze USA i Bradleye jadą do Polski
Medale na ściance i na torze regatowym
W poszukiwaniu majora Serafina
Orlik na Alfę
Dwie agresje, dwie okupacje
Taktyczne nowości (nie tylko) dla służb
Europa ma być zdolna do obrony
Śmierć żołnierza Wojsk Obrony Terytorialnej
Krótka droga na Gotlandię
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Nurkowie kontra dywersanci
Koniec dzieciństwa
Kawaleria pancerna spod znaku 11
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Rekordowy rocznik rozpoczął naukę na WAT
Cios w plecy
„Cichociemni – Pług”. Premiera dokumentu
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Bohaterowie, których etos trwa
Kircholm 1605
Polski „Wiking” dla Danii
WOT na froncie walki w cyberprzestrzeni
Brytyjczycy na wschodniej straży
Człowiek w pętli
Unia chce zbudować „mur dronowy"
Szósta generacja myśliwców coraz bliżej
Polska nadal będzie finansować Stralinki dla Ukrainy
RAF nad Polską. Cel: patrolować i odstraszać
Su-22 odleciały. Teraz w Mirosławcu rządzą Bayraktary
Rozkaz: zatankować kompanię Abramsów
Podniebny sprawdzian
Rekompensaty na nowych zasadach
K2 bardziej polski i... bezpieczny dla załogi
Pomoc dla rodziny w Wyrykach
Od doświadczeń z wojny do pokolenia Z
Wioślarze mistrzami świata, a pięcioboiści znów na podium
„Gaudeamus igitur” u wojskowych medyków
Speczespół wybierze „Orkę”
Zawiszacy mają „Zjawę”

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO