moja polska zbrojna
Od 25 maja 2018 r. obowiązuje w Polsce Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych, zwane także RODO).

W związku z powyższym przygotowaliśmy dla Państwa informacje dotyczące przetwarzania przez Wojskowy Instytut Wydawniczy Państwa danych osobowych. Prosimy o zapoznanie się z nimi: Polityka przetwarzania danych.

Prosimy o zaakceptowanie warunków przetwarzania danych osobowych przez Wojskowych Instytut Wydawniczy – Akceptuję

„Orlik” – bohater wyklęty

Gdy umierał, zastrzelony przez UB, miał zaledwie 29 lat. Major Marian Bernaciak „Orlik” był wówczas zwierzchnikiem wszystkich oddziałów i grup zbrojnych organizacji Wolność i Niezawisłość na terenie Inspektoratu Puławy. 24 czerwca minęła 70. rocznica śmierci legendarnego dowódcy walczącego z komunistyczną władzą w Polsce.

„(…) Zaraz w pierwszych dniach przyszło rozczarowanie. System policyjny nowego okupanta zagrodził mnie i wielu innym drogę. Już w pierwszych dniach został zamordowany w sposób skrytobójczy jeden z moich współpracowników. (…) Zmasakrowane zwłoki, jego mordercy (…) funkcjonariusze milicji obywatelskiej (…) ukryli w lesie, grzebiąc je w rowie przydrożnym. Zginęło wielu żołnierzy Armii Krajowej. Reszta, którzy uniknęli tego losu znaleźli schronienie w lesie. Wśród nich i ja (…) Z wewnątrz więzień zaczęły nas dochodzić wiadomości mrożące krew w żyłach. Radkiewicz [minister bezpieczeństwa publicznego – przyp. red] niczym nie ustąpił Himmlerowi, a nawet go prześcignął (…) giną bez śladu ludzie, a gdy się znajdzie ich zwłoki, mają po katyńsku ślad strzału w tył głowy, ręce w tył związane często drutem kolczastym (…) Społeczeństwo stanęło do samoobrony. Społeczeństwo powierzyło mi kierownictwo akcją samoobronną. Funkcję tą pełnię z wiarą, że zbliżam dzień wolności naszej. Dla tej wolności poświęciłem wszystko bez reszty...”. Tak „Orlik” w powojennym, kolportowanym wśród lokalnej społeczności, manifeście wyjaśniał motywy walki i odpowiadał na rozgłaszane komunistyczne kłamstwa na swój temat.

Podoficer rezerwy Marian Bernaciak szlak bojowy rozpoczął 1 września 1939 roku. W kampanii wrześniowej służył jako podporucznik Wojska Polskiego w 2 Pułku Artylerii Ciężkiej. Walczył z niemieckim i sowieckim wojskiem – jako obrońca Włodzimierza Wołyńskiego trafił do niewoli. Uciekł z sowieckiego transportu wiozącego jeńców do Kozielska – tego samego, który kończył się w Katyniu i dla wielu jego kolegów stał się ostatnią drogą. Od razu rozpoczął działalność konspiracyjną w ZWZ. Najpierw pod przykrywką księgarza i przedsiębiorcy (w rodzinnych Rykach), następnie jako dowódca Kedywu podobwodu „A” (Dęblin-Ryki) Armii Krajowej. „W pracy konspiracyjnej brałem udział od początku okupacji niemieckiej. I każdy, kto stanął do walki z okupantem, był moim towarzyszem broni bez różnicy na jego narodowość czy wyznanie. Każdy, kto cierpiał od okupanta, był moim bratem, a braterstwo wynikało ze wspólnych cierpień” – pisał o sobie.

Do oddziałów „leśnych” trafił w 1943 roku, gdy na jego trop wpadło gestapo. Zawiązek jego partyzanckiego oddziału rozrósł się do kompanii. Już jako dowódca przyjął pseudonim „Orlik” i dowodził OP I/15 pp. „Wilków” AK. W akcji „Burza” jego oddział liczył już około 300 osób. Latem 1944 roku żołnierze „Orlika” wyruszyli na pomoc walczącej Warszawie, jednak ostatecznie nie udało im się przedostać do stolicy.

„Orlik” na celowniku czerwonoarmistów

Po wkroczeniu Armii Czerwonej rozpoczęło się polowanie na „Orlika” i jego ludzi. Korzystając z wycofywania się wojsk niemieckich, oddział Bernaciaka samodzielnie zajął Ryki. W tym burzliwym okresie dowódca zmuszony był rozwiązać swój oddział. Wkroczenie Sowietów na polskie tereny oznaczało dla partyzantów AK i samego „Orlika” okres prześladowań. Gdy nowe rządy sowieckich władz poczuła okoliczna ludność, Marian Bernaciak znów zebrał żołnierzy. Organizował samoobronę na terenie Inspektoratu Puławy, a następnie służył tam jako oficer, zwierzchnik wojskowy i de facto dowódca sił partyzanckich w niepodległościowej organizacji WiN – Wolność i Niezawisłość. Na nowo oddział zawiązał „Orlik” w marcu 1945 roku, a w już w kwietniu i maju jego żołnierzom udało się rozbić oddział KBW w Woli Zadybskiej, zaatakować PUBP, uwalniając ponad 100 więźniów, zadać straty siłom UB pod Annówką i pokonać oddział NKWD i UB w bitwie w Lesie Stockim. Po takim „rajdzie” komunistyczny reżim uznał „Orlika” za wroga numer jeden.

– Zgrupowanie „Orlika” było silne wsparciem polskiego społeczeństwa, zwłaszcza wiejskiego, które pomagało partyzantom. Około 90 proc. żołnierzy tego zgrupowania miało pochodzenie wiejskie. Ponadto kadra oddziału przedstawiała wysoką wartość pod względem wyszkolenia: wielu dowódców czy żołnierzy miało za sobą przedwojenną służbę wojskową lub udział w kampanii wrześniowej. Łączyła ich idea walki za wolną i niepodległą Polskę. Żołnierze byli dobrze uzbrojeni, bardziej brakowało im amunicji – mówi Krystian Pielacha, współautor monografii „Do ostatniej kropli krwi. Major Marian Bernaciak „Orlik” 1917–1946”.

W oddziale panowała żelazna dyscyplina – za przywłaszczenie mienia czy pijaństwo groziła np. chłosta, ale za „recydywę” już kara śmierci. Dowódca cieszył się dużym autorytetem. Krystian Pielacha tłumaczy fenomen „Orlika” jego cechami charakteru. – Istotną rolę odgrywały osobiste predyspozycje. Potrafił urwać się przeciwnikom, nie dać się osaczyć obławie, surowo przestrzegał zasad konspiracji. Nie podejmował pochopnych decyzji, które mogły skutkować dużymi stratami, szanował życie żołnierzy – dodaje.

Komuniści wysłali kilkanaście tysięcy żołnierzy KBW, LWP, funkcjonariuszy UB i MO, by przetrząsnęli Lubelszczyznę i okolice w poszukiwaniu „Orlika” i jego żołnierzy. „Orlik” był świetnym taktykiem, rozumiał realia prowadzenia wojny partyzanckiej, korzystał ze wsparcia okolicznej ludności, dzięki temu raz po raz uciekał spod czerwonej gilotyny. Ilekroć oddziały nowej komunistycznej władzy próbowały dopaść „Orlika”, jego ludzie rozpływali się niczym „duchy”, a potem uderzali z zaskoczenia w innym miejscu. Schwytanie bądź zabicie „Orlika” było dla komunistycznej władzy priorytetem – aby go złamać i zmusić do kapitulacji, aresztowano jego rodziców i brata Lucjana (żołnierza AK w czasie niemieckiej okupacji).

Donos na „Orlika”

24 czerwca 1946 roku Bernaciak, wraz z ludźmi z oddziału ochrony, wracał z odprawy sztabu Inspektoratu WiN. Jechali furmanką, ale gdy koń zgubił podkowę wstąpili do Piotrówki w poszukiwaniu kowala. Sołtys widząc „podejrzanych” przybyszów doniósł lokalnym oddziałom ludowego wojska polskiego - saperzy 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki patrolowali tamtejsze tereny przed planowanym „referendum”. Do obławy dołączyli także ubecy. Podczas zasadzki jeden z komunistycznych oddziałów wkroczył do wsi, a drugi zagrodził partyzantom drogę ucieczki. Z okrążenia udało się wyrwać dwóm podkomendnym Bernaciaka, sam dowódca i jeden z jego żołnierzy polegli. „Orlik” został postrzelony w nogę i rękę. Nie miał szans na ucieczkę. Przed śmiercią podobno zdołał spalić dokumenty, by nie wpadły w sowieckie ręce. Według niektórych relacji popełnił samobójstwo. Ubecy zabrali ciało dowódcy partyzantów do Warszawy - zachowały się pośmiertne zdjęcia „Orlika”. Jego śmierć była wstrząsem dla mieszkańców. Miał 29 lat.

Eugeniusz Madoń „Rower” z oddziału „Orlika” wspomina, że po śmierci dowódcy rozpoczęło się polowanie na jego zastępcę Wacława Kuchnio „Spokojnego”, którego dosłownie zaszczuto pościgiem. Przedostał się do Warszawy, gdzie kilkakrotnie zmieniał mieszkania, bo UB deptało mu po piętach. Gdy 8 czerwca 1948 roku bezpieka załomotała do drzwi mieszkania, w którym się ukrywał, on i jego żona popełnili samobójstwo.

Po śmierci „Orlika” reżimowa prasa chwaliła katów Bernaciaka. „Robotnik” donosił: „Banda Orlika zlikwidowana!”. Tymczasem w „Polsce Walczącej” z 15 lipca 1946 roku czytamy: „Imię śp. Orlika opromienione zostało legendą o jego działalności i nadzwyczajnych bojowych wyczynach (…), a w rządzącej klice zaprzedańców moskiewskich nadzwyczajną radość i ulgę, że ubył z szeregów naszych bojownik o Polskę”. W wolnej Polsce dopiero prezydent Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie majora Mariana Bernaciaka „Orlika” Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Stało się to w 63 rocznicę śmierci „Orlika”.

Cytaty z manifestu „Orlika”, a także z tytułów prasowych pochodzą z książki: Mirosław Sulej, Marian Bernaciak „Orlik”. Biografia, Oficyna Wydawnicza Volumen 2015

Mike Bruszewski

autor zdjęć: arch. Krystiana Pielachy

dodaj komentarz

komentarze

~mrocznydrwal
1467117540
Ze słownych przekazów (pochodzę z okolic działalności Orlika) są wątpliwości do tego, kto tak naprawdę wydał Orlika.
E2-0D-50-9F

Loty szkoleniowe na F-16 wstrzymane do odwołania
Prezydent Nawrocki: Wieluń to symbol cierpienia
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
„Był twarzą sił powietrznych”
Zakupy według potrzeb
Amerykańsko-rosyjski szczyt na Alasce
Nowelizacja ustawy o obronie z podpisem prezydenta
Startuje „Żelazny obrońca”
Ustawa o obronie ojczyzny – pytania i odpowiedzi
Strzelanina w bazie US Army
Radary, które widzą wszystko
„Road Runner” w Libanie
Norwegowie budują na polskim poligonie
Trenują przed „Zapadem ‘25”
Z najlepszymi na planszy
NATO ćwiczy na Bałtyku. Z polskim udziałem
Baobab z miotaczem
Hekatomba na Woli
Szczyt przywódców ws. Ukrainy
Polsko-koreańska spółka będzie produkować rakiety do wyrzutni Homar-K
Najmłodszy w rodzinie
Drones on the Offensive
Dwie agresje, dwie okupacje
Premier i szefowa UE na granicy w Krynkach
Informacja geoprzestrzenna na współczesnym polu walki
Szczelna sieć dla Tarczy
Wicepremier Kosiniak-Kamysz rozmawia o technologiach nuklearnych
31 Baza Lotnictwa Taktycznego apeluje do mediów
Koniec miękkiej gry
Szef Sztabu Generalnego: MSPO przykładem rewolucji dronowej
Lepsza efektywność
Zwycięska batalia o stolicę
Orlik na Alfę
ORP „Necko” idzie do natowskiego zespołu
Ruszają targi zbrojeniowe w Kielcach
GROM w obiektywie. Zobaczcie sami!
Polska i Szwecja, razem na rzecz bezpieczeństwa
Akt oskarżenia w sprawie planu „Warta”
Nowość Grupy WB na MSPO 2025: robot kroczący
MON rozpoczyna współpracę z Ligą Obrony Kraju
Szef MON-u upamiętnił pierwszych poległych w II wojnie
Czarna skrzynka F-16 w rękach śledczych
Niemiecki plan zniszczenia Polski
Huta Stalowa Wola na MSPO
Skorzystaj z szansy na zostanie oficerem
Australijski AWACS rozpoczął misję w Polsce
Polski żołnierz pobił w Chinach rekord świata
Towarzysze czołgów
Air Show 2025 odwołane. Co z biletami?
Beret „na rekinka” lub koguta
Wypadek przed Air Show
Cena wolności. Powstańcze wspomnienia
Na motocyklach śladami historii
Dron-śmigłowiec dla marynarki
Triumf żołnierzy-lekkoatletów
Wyczekiwane przyspieszenie
Flytrap, czyli młot na drony
Duże osiągnięcie polskich skoczków
Obowiązek budowy schronów staje się faktem
Czas nowych inwestycji
Brytyjczycy żegnają Malbork
Świetne występy polskich żołnierzy
Poradnik na czas kryzysu gotowy!
Ćwicz w szkole jak w wojsku!
Relokacja wojsk na Podkarpaciu
Premierowe strzelania Spike’ami z Apache’ów
Kadeci będą się uczyć obsługi dronów
Westerplatte, 1 września 1939. Pamiętamy!
Strategiczne partnerstwo Polski i Kanady
Nocne ataki na Ukrainę
Warszawo, do broni!
Inowrocławscy saperzy z misją na południu
Skoordynowane zarządzanie w kryzysie
Wielkie zbrojenia za Odrą
Śmierć pilota F-16. Trwa badanie przyczyn wypadku
MSPO 2025 – serwis specjalny „Polski Zbrojnej”
Wojskowi szachiści z medalem NATO

Ministerstwo Obrony Narodowej Wojsko Polskie Sztab Generalny Wojska Polskiego Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych Wojska Obrony
Terytorialnej
Żandarmeria Wojskowa Dowództwo Garnizonu Warszawa Inspektorat Wsparcia SZ Wielonarodowy Korpus
Północno-
Wschodni
Wielonarodowa
Dywizja
Północny-
Wschód
Centrum
Szkolenia Sił Połączonych
NATO (JFTC)
Agencja Uzbrojenia

Wojskowy Instytut Wydawniczy (C) 2015
wykonanie i hosting AIKELO