Ukraińska Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony 2 września zatwierdziła i skierowała do podpisu prezydenta Petra Poroszenki projekt nowej doktryny obronnej. Z ujawnionych informacji wynika, że dokument stanowi przede wszystkim polityczną deklarację woli Ukrainy uzyskania w bliżej nieokreślonej perspektywie członkostwa w NATO, a także sprzeciwu wobec rosyjskiej agresji i jej konsekwencji. W mniejszym niż dotychczas stopniu doktryna pozostaje zbiorem założeń funkcjonowania i rozwoju systemu obronnego.
Pierwszy z ujawnionych motywów przewodnich dokumentu stanowi integracja militarna Ukrainy ze strukturami euroatlantyckimi. Po raz drugi w najnowszej historii tego kraju do doktryny wojennej wpisano odejście od statusu państwa pozablokowego i dążenie do uzyskania członkostwa w NATO (po raz pierwszy uczynił to premier Wiktor Janukowycz w 2004 roku, za prezydentury Leonida Kuczmy, i wycofał, już jako prezydent, w 2012 roku). Autorzy dokumentu, świadomi braku perspektywy członkostwa w bliskiej przyszłości, ograniczyli się jednak do określenia daty przejścia Sił Zbrojnych Ukrainy na standardy sojuszu i spełnienia kryteriów członkostwa (do 2020 roku). W późniejszych wypowiedziach ukraińscy politycy starali się podkreślać, że w żaden sposób nie naciskają na sojusz w kwestii członkostwa. Należy to wiązać z drugim motywem przewodnim doktryny – konsekwencjami agresji rosyjskiej. W porównaniu do dokumentów przyjmowanych po zakończeniu zimnej wojny w państwach europejskich, nowa ukraińska doktryna obronna jawi się w tym względzie jako absolutnie wyjątkowa.
Jako główne zagrożenie militarne Ukrainy uznano wysoce prawdopodobne użycie przeciwko niej sił zbrojnych na pełną skalę (standardem w większości doktryn obronnych nadal jest nieuwzględnianie możliwości wybuchu klasycznego konfliktu zbrojnego bądź przyjmowanie, że istnieje jego niewielkie prawdopodobieństwo), a jako główny przeciwnik została wskazana Rosja. Co więcej – autorzy dokumentu określili warunki wyzwolenia terytoriów uznanych za czasowo okupowane (Krymu oraz części obwodów donieckiego i ługańskiego), z drugiej zaś strony wskazali na możliwość wybuchu inspirowanej z zewnątrz wojny domowej. W perspektywie średniookresowej Ukraina ma przeciwdziałać zagrożeniom przede wszystkim własnymi środkami, co oznacza gruntowną modernizację i rozbudowę nie tylko sił zbrojnych, lecz także całego systemu obronnego państwa (szczególnie sfery informacyjnej). Jednym z widocznych przejawów realizacji zapisów dokumentu ma być redyslokacja jednostek, zmierzająca do rozmieszczenia większości z nich w południowych i wschodnich obwodach, a także rozbudowa infrastruktury wojskowej na ich terenie. Z drugiej strony, mimo wskazywania zagrożenia konfliktem zbrojnym na pełną skalę, powrócono do planów stopniowego uzawodowienia armii ukraińskiej.
Otwarte pozostaje pytanie o powody ujawnienia powyższych założeń. Doktryna w przedstawionej formie, podpisana 24 września przez prezydenta Poroszenkę (notabene przewodniczącego posiedzeniu rady, która zaakceptowała projekt), będzie miała charakter wyłącznie deklaracji politycznej. Przede wszystkim brakuje bowiem finansowych możliwości zbudowania przez Ukrainę, do końca obecnej dekady, sił zbrojnych interoperacyjnych z armiami NATO i zdolnych do powstrzymania otwartej agresji zbrojnej ze strony Rosji. O kierowaniu dokumentu głównie do odbiorcy wewnętrznego może świadczyć położenie nacisku na dwa de facto wykluczające się aspekty. Politycy w Kijowie z pewnością zdają sobie sprawę, wziąwszy pod uwagę postawę zachodnioeuropejskich członków NATO, że nic skuteczniej nie zablokuje ich członkostwa w sojuszu niż uczynienie osią przygotowań obronnych Ukrainy konfliktu zbrojnego z Rosją.
Andrzej Wilk Jest głównym specjalistą ds. wojskowych aspektów bezpieczeństwa międzynarodowego W Ośrodku Studiów Wschodnich.
