Za nimi setki operacji specjalnych, manewrów, poligonów, kursów, a czasami nawet kilka misji zagranicznych. To wszystko przeżyły w domu.

Zgodnie powtarzają: „Trzeba mieć powołanie, by żyć tak, jak my”. Częste przeprowadzki, miesiące wypełnione samotnością, pustką i obawami. Gdy żołnierz wyjeżdża na misję, jego żona mierzy się z szarą codziennością: z rachunkami, remontami i wychowaniem dzieci, którym czasami trzeba zastąpić ojca.

„Pamiętam, że w latach dziewięćdziesiątych, gdy on zamykał za sobą drzwi i wyjeżdżał na miesięczny poligon, zawsze działo się coś nieprzewidzianego. A to dzieci się rozchorowały, a to pralka się zepsuła albo nawalił samochód. Gdy po latach pojechał na misję, wcale nie było lepiej”, opowiada Anna, dziś żona pułkownika.

„Mąż służył na trzech misjach”, wspomina Kamila. „O tej ostatniej, gdy był w Afganistanie, chyba nigdy nie zapomnę. To było najdłuższe pół roku w moim życiu. Nasze rozmowy, choć były częste, nie znaczyły wiele. On ukrywał prawdę o misji, ja nie opowiadałam mu o kłopotach w domu. Nie chciałam go dodatkowo obciążać”.

Jak przetrwać pół roku samotności? Kobiety żołnierzy coraz częściej zakładają różnego rodzaju stowarzyszenia i fundacje. Chętnie i często korzystają z profilowanych forów internetowych, które służą im jako grupy wsparcia.

Jednostka wsparcia

„Żadna kobieta nie zrozumie lepiej mojego strachu o męża, gdy ten wyjeżdża na misję, niż inna żona wojskowego”, mówią kobiety z Fundacji „Wspieram cicho i skutecznie”. W listopadzie 2013 roku założyło ją osiem kobiet. Większość to żony specjalsów z Jednostki Wojskowej Komandosów z Lublińca. „Na pomysł wpadłyśmy podczas spotkania w jednostce żon żołnierzy pełniących służbę poza granicami państwa”, mówi Beata Tumidalska, prezeska fundacji i żona komandosa, „weteranka” trzech misji męża. Kobiety zastanawiały się, co mogą zrobić, aby wesprzeć rodziny i siebie nawzajem. „Co prawda jednostka bardzo nam pomaga, ale myślałyśmy o tym, co jeszcze możemy zrobić, czym mogłybyśmy się zająć i w jaki sposób zintegrować nasze środowisko”, mówi Tumidalska. Kobiety z fundacji przyznają, że aby być dobrą żoną żołnierza, trzeba mieć powołanie. „Ważna jest świadomość, że gdy na życiowego partnera wybiera się mężczyznę w mundurze, to codzienność u jego boku nigdy nie będzie zwyczajna”, mówią. Ponieważ ich mężowie większość czasu spędzają poza domem, więc podczas nieobecności komandosów przejmują ich domowe, „męskie” obowiązki. „Trzeba się martwić o wszystko”, tłumaczą. „A do tego dochodzi ten przeraźliwy strach o niego”. Strach nie bierze się z braku zaufania, tylko ze świadomości, jakie obowiązki czekają ich mężów na przykład w Afganistanie. Większość czarnych scenariuszy powstaje w wyobraźni. „Z żoną jestem już od dziesięciu lat. Poznaliśmy się, gdy już służyłem w Lublińcu. Ona wie, że nie powinna pytać o misję, bo i tak nic jej nie powiem. Nie chcę przenosić wojny do domu”, opowiada jeden z najbardziej doświadczonych operatorów lublinieckiej jednostki.

„Akceptujemy i rozumiemy odpowiedzialność, jaką biorą na siebie nasi mężowie, ale bywa, że czujemy się trochę odsunięte na drugi plan”, przyznaje Tumidalska. „Siła żon żołnierzy polega na tym, że choć mamy kobiece serca, to jednak mężne dusze”, tłumaczą żony komandosów. „Upadamy i płaczemy, ale podnosimy się szybciej niż inne kobiety. Bo robimy to dla nich. Zdajemy sobie sprawę, że nasi mężowie nie pracują, lecz służą, a wartości, jakie im przyświecają, powinniśmy z nimi dzielić, a nie być o nie zazdrosne”.

„Dużo ze sobą rozmawiamy, spotykamy się. Czasami jednak, gdy samotna żona zmaga się z chorobą dzieci lub swoją, potrzebuje pieniędzy na zakup leków lub rehabilitację, wtedy rozmowa nie wystarcza. Tu jest potrzebna konkretna pomoc”, wyjaśnia Tumidalska.

Fundacja „Wspieram cicho i skutecznie” dopiero rozpoczyna swoją działalność, ale już teraz gromadzi wokół siebie ludzi dobrej woli. Zgłaszają się do niej firmy i osoby prywatne, które chcą pomóc rodzinom komandosów. „To z nimi tworzymy taką »jednostkę wsparcia«”, przyznają. Do fundacji mogą należeć wyłącznie kobiety, ale pomagać może każdy, bez względu na płeć. „Weteranki” wspiera już Marta Murzańska-Potasińska, wdowa po gen. broni Włodzimierzu Potasińskim, dowódcy wojsk specjalnych, który zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. „Nikt lepiej niż żony żołnierzy nie wie, jakiej pomocy potrzebują pozostawione w kraju rodziny. Jak ciężko przeżywa się pierwsze samotne święta, jak paraliżujący potrafi być strach, jak ciężki bywa zwykły dzień, gdy nie ma w pobliżu męża, przyjaciół, rodziny, czasami nawet sąsiadów”, mówi Murzańska-Potasińska i dodaje: „Wiem, ile znaczy pomoc rodziny wojskowej. Gdyby nie wsparcie środowiska wojsk specjalnych, które mi dano po śmierci mojego męża, ugięłabym się pod ciężarem cierpienia. Dziś się uśmiecham, oddycham pełną piersią i z optymizmem patrzę na świat”. „Jednostkę wsparcia” zasilił też gen. Roman Polko, były dowódca GROM-u. „Jesteśmy przekonane, że rekomendacja tych osób pozwoli na otwarcie wielu serc i pomoże zdobywać pomoc dla naszych podopiecznych”, przyznaje Beata Tumidalska.

A jak na fundację reagują sami komandosi? Rozpiera ich duma. „Dziewczyny są świetne. Dają wsparcie nie tylko sobie, ale również i nam. Dobrze mieć świadomość, że czuwają nawzajem nad sobą, gdy nas nie ma w domu”, przyznaje jeden z wojskowych.

Kobiety z fundacji chcą na stałe współpracować z Jednostką Wojskową Komandosów. Już nawet zostało podpisane porozumienie w tej sprawie. „Zadeklarowałyśmy niesienie pomocy rodzinom żołnierzy, pracowników oraz emerytowanym żołnierzom JWK. W zamian otrzymałyśmy między innymi pomieszczenie na biuro. Możemy też korzystać z hali sportowej, pomocy psychologicznej czy transportu dla naszych podopiecznych”.

Siła z sieci

Inicjatywa kobiet z Lublińca, choć wyjątkowa, nie jest jedyna. Żony żołnierzy (tych w służbie i rezerwie) angażują się także w prace Stowarzyszenia Rannych i Poszkodowanych w Misjach Zagranicznych. Pomagają przy organizacji warsztatów dla poszkodowanych i ich rodzin, angażują się też w inne projekty stowarzyszenia. Wiele pań indywidualnie wspiera działalność fundacji i stowarzyszeń, które w żaden sposób nie są związane z resortowym środowiskiem.

Wsparcie dla kobiet misjonarzy może przyjść z różnych, niespodziewanych stron. Nie zawsze bowiem mogą one liczyć na wzajemną pomoc. Tak było w wypadku Agnieszki ze Szczecina. „Z Pawłem jesteśmy razem od kilku lat. W tym środowisku wojskowym jako małżeństwo funkcjonujemy już od dłuższego czasu. I choć znam kilka żon wojskowych, z żadną z nich się nie zaprzyjaźniłam”, opowiada: „Nie chciałabym mówić o swoich emocjach obcym. Przyjaciółki spoza wojska natomiast zupełnie nie wiedzą, o czym mówię. Misję męża przeżyłam tylko dzięki internetowi”.

Agnieszka nie jest wyjątkiem. Żony żołnierzy bardzo często szukają wsparcia na forach czy w facebookowych grupach. Jest jedno miejsce w wirtualnym świecie, do którego prędzej czy później docierają. To forum stworzone przy blogu „zAfganistanu.pl”. Jego założycielem jest Marcin Ogdowski, reporter wojenny, który sześć razy był w Afganistanie. Forum powstało na życzenie czytelników trzy tygodnie po uruchomieniu bloga, czyli we wrześniu 2009 roku.

„Marcinie, Twój blog skupił w jednym miejscu masę osób, z różnych powodów, najczęściej osobistych, zainteresowanych Afganistanem. Byłoby fajnie, gdybyś pozwolił nam zostać tu dłużej. Pomyśl proszę nad forum”, tak brzmiał jeden z wielu

e-maili, które wówczas docierały do Ogdowskiego. „Przegadałem sprawę z Pawłem Opydo, administratorem i człowiekiem odpowiedzialnym za techniczną stronę funkcjonowania bloga. Okazało się, że można to zrobić. I tak jak w wypadku samego bloga, tak i tu zainteresowanie przerosło nasze oczekiwania. Na stałe zarejestrowało się tam niemal 13 tys. internautów”, opowiada dziennikarz. Obecnie moderatorką forum jest Joanna Siewiaszczyk: „Zajmuję się tym od 2012 roku, a wcześniej byłam jego użytkowniczką, żoną żołnierza, który wyjechał na misję”.

Wyjaśnia, że na forum ciągle coś się dzieje, bo kobiety stale ze sobą rozmawiają. O czym? Według administratorki motorem napędzającym forum są te panie, których partnerzy przygotowują się do misji. „Omawiają przeróżne rzeczy, od prozaicznych spraw, takich jak co włożyć mu do plecaka, aż po naprawdę poważne, dotyczące na przykład tego, jak psychicznie przygotować siebie i dzieci do rozłąki”, mówi Siewiaszczyk. Po rozpoczęciu kolejnej zmiany kontyngentu tematy się zmieniają i dotyczą zwykle wyczekiwania na powrót do domu „zielonych”, bo tak nazywają swoich mężczyzn żołnierzy. Na forum znajdziemy wtedy rozmowy o tym, co ugotują dla „zielonego” po powrocie do domu, jaką zrobią mu niespodziankę lub gdzie wyjadą razem na wakacje. Początkowo oficjalne i nieśmiałe wpisy, z czasem przekształcają się w gorące dyskusje. Czy rodzą się tu przyjaźnie? „Jasne! Bardzo często te forumowe znajomości trwają latami już w świecie realnym”, zapewnia Joanna Siewiaszczyk. Dziewczyny poznają swoje imiona, a nie tylko pseudonimy, odwiedzają się, zapoznają całe rodziny. A czasami kontakt się po prostu urywa, gdy „zielony” wróci do domu.

Na forum nie ma tematów tabu, więc posty dotyczą najtrudniejszych spraw. „O śmierci? Jasne, piszą o tym, ale nie otwarcie”, mówi moderatorka i dodaje: „Między słowami da się wiele wyczytać, na przykład to, że w Afganistanie jest wojna, a nie misja stabilizacyjna i że one mają świadomość, że na wojnie się ginie”. Kiedy w mediach pojawia się informacja, że któryś

z Polaków zginął, forum zaczyna wrzeć. „Temat jest bardzo mocno komentowany, oczywiście padają słowa współczucia”. Nie ma tam psychologa, który mógłby pomagać rozładowywać takie napięcia, ale kobiety same wspierają się i wzajemnie hamują swoje emocje. A co po misji? Na forum często zaglądają kobiety, których „zielony” jest już w domu. „Minęły czasy, gdy drżałam ze strachu, gdy był daleko, ale kiedy wrócił, wcale nie jest łatwiej”, pisze jedna z użytkowniczek.

Gdy jego już nie ma

„Wszystko zaczęło się od oficjalnych spotkań – w Warszawie, w ministerstwie, w jednostkach – rodzin poległych. Wymieniałyśmy się numerami telefonów, adresami. Dzwoniłyśmy do siebie, płakałyśmy sobie w słuchawkę. Gdy spotkałyśmy się w Szczecinie na koncercie dla rodzin poległych, zobaczyłyśmy, jak wiele jest osób, które cierpią po stracie ukochanej osoby. Postanowiłyśmy wówczas założyć stowarzyszenie”, opowiada Marzena Zielke, prezeska Stowarzyszenia Rodzin Poległych Żołnierzy „Pamięć i Przyszłość” i wdowa po kpr. ndt. Andrzeju Zielke. Żołnierz dziesięć lat temu zginął w Iraku.

Stowarzyszenie istnieje oficjalnie od 17 kwietnia 2012 roku. Zrzesza około 70 osób – żony, rodziców i rodzeństwo poległych żołnierzy we wszystkich misjach zagranicznych oraz po katastrofie samolotu C-295M pod Mirosławcem. Organizacja zajmuje się między innymi poradnictwem prawnym, pomocą psychologiczną, wsparciem dzieci poległych żołnierzy, a także ich rodziców, którzy często mają problemy zdrowotne. Pieniądze na działalność pochodzą głównie ze składek członkowskich, darowizn. Środki są też pozyskiwane z zadań zleconych przez MON. Pracę stowarzyszenia wspierają również polskie firmy zbrojeniowe, fundacja Marcina Gortata, dziennikarz Bartosz Węglarczyk oraz weterani. W codzienną pracę stowarzyszenia na zasadzie wolontariatu angażuje się kilka kobiet. Ich podstawowym zadaniem jest docieranie do rodzin poległych. Oferują im pomoc. „Czasami wystarczy rozmowa z nami, czasami włącza się współpracujący z nami psycholog. Podpowiadamy im, co zrobić, by ułatwić sobie życie po stracie bliskiej osoby, jak pomóc dzieciom przejść przez żałobę”, wyjaśniają kobiety.

Niektórzy na początku podchodzą do takiej pomocy nieufnie, ale z czasem przekonują się, że razem łatwiej przezwyciężyć niektóre problemy. „W grupie czujemy się dużo lepiej. Rozumiemy się, bo przeżyliśmy tę samą tragedię. Bardzo pomaga nam wzajemne towarzystwo”, dodaje Marzena Zielke.

Kobieta przyznaje, że praca daje jej ogromną satysfakcję, cieszy się, że może pomóc innym rodzinom. „Przez dwa lata po śmierci męża bardzo cierpiałam”, przyznaje Marzena Zielke. „Miałam załamanie nerwowe, ale później przeszłam terapię. Brakowało mi wsparcia, więc wiem, ile znaczy nasza pomoc. Dziś, kiedy jestem w nowym związku, radzę sobie ze wszystkim, nadal chcę udzielać się w stowarzyszeniu. Nasi polegli mężowie zawsze będą częścią naszego życia. Jesteśmy winne im pamięć. Pomoc innym jest swego rodzaju upamiętnieniem naszych bliskich”.

Stowarzyszenie organizuje między innymi warsztaty psychologiczne i integracyjne dla rodzin poległych oraz dla mam, które borykają się z problemami wychowawczymi dzieci. Kobiety przyznają, że kłopoty z dziećmi ujawniają się w różnym czasie, niekoniecznie zaraz po śmierci ojca. „Kiedy zginął Andrzej, nasze dzieci były malutkie, teraz po dziesięciu latach pojawiły się trudności”, twierdzi Marzena Zielke. „To nie jest tak, że po roku żałoby problemy znikają. Czasami pojawiają się znikąd, a rany dają o sobie znać po wielu latach”.